Også ei jule- og nyttårshelsing

Skulle eg oppsummere innlegga på denne bloggen hittil i år i ei jule- og nyttårshelsing, er eg redd resultatet ville verte temmeleg deprimerande. Tverrsummen av alle innlegga kan vel sammanfattast til ei samanhengande rekke av frustrasjonar over ting eg ikkje kan gjere noko som helst med, særleg med tanke på kor få som eigentleg les det eg skriv. Ikkje akkurat det perfekte utgangspunkt til ei julehelsing som skaper god julestemning og forventningar til det nye året. Kikar eg ut glaset, ser eg nokre klissvåte småfuglar som har navigert seg gjennom skodde og regn og et, ikkje akkurat entusiastisk, vasstrukken fuglefrøblanding ute på brettet. Med andre ord, ingen inspirasjon å hente der heller.

Konklusjonen vert at eg må nytte lånte ord , men så trur eg ikkje at nokon kan få sagt det betre enn Olav H. Hauge.

Det er den draumen
Det er den draumen me ber på
at noko vidunderlig skal skje,
at det må skje -
at tidi skal opna seg,
at hjarta skal opna seg,
at dører skal opna seg,
at kjeldor skal springa -
at draumen skal opna seg,
at me ei morgonstund skal glida inn
på ein våg me ikkje har visst um.

Så får dei/den bibelsprengde av lesarane filosofere over ein eventuell samanheng mellom illustrasjonsbiletet, julehøgtida og diktet. ( Fasit er/vert ikkje tilgjengeleg)

God jul !

Om å møte seg sjølv i døra på jakt etter innhald til både pose og sekk

Mange store ord vert nytta i samband med fusjonen mellom Statoil og oljeverksemda til Hydro. På Stortinget er det brei semje om at dette var eit klokt trekk. Det einaste som kanskje kan skape litt brann i rosebedet, er usemje om kor stor eigardel staten skal ha i giganten. Men all erfaring frå det første året til dei raudgrøne tilseier at det vil avgrense seg til ein ulmebrann.

Samfunnsarkitektane til regjeringa ser føre seg at det nye selskapet vert ein viktig byggestein i det "Nye Framtidsnorge"som dei kallar det. Stoltenberg sjølv seier at fusjonen er naudsynt dersom selskapa skal hevde seg i den knallharde internasjonale konkurransen . Han innser at utbygginga på norsk sokkel går mot slutten og at ein må satse utanlands dersom oljeverksemd skal kunne være med på å finansiere den norske velferdstaten i framtida.

Det var når eg las dette at det tok til å murre litt i tenkeboksen. Vi lever i eit av dei rikaste landa i verda, vert gong på gong kåra av FN som det beste landet i verda å bu i og har over 1000 milliardar på bok. Ingen er vel i tvil om kvar denne rikdomen kjem frå. At rikdomen har kome "vanlege folk" til gode, er eit resultat av ein bevisst politikk som er eit førebilete for nye oljenasjonar.

Eit par sitat frå denne artikkelen skrive av Helge Ryggvik, forskar ved TIK-senteret på Universitetet i Oslo skulle illustrere kva eg meiner:

-I den radikale bevegelsen som nå griper tak i makten i Latin-Amerika har norsk oljepolitikk og Statoil stått som det ene vellykkede eksemplet på en nasjon hvor en har klart å sikre seg nasjonal styring og kontroll over oljevirksomheten og sørget for å kanalisere overskuddet til folk flest.

-Styrkeforholdet mellom oljeproduserende land og multinasjonale oljeselskaper har gått i bølger. Norge fant sin olje og forhandlet fram viktige avtaler på et tidspunkt da produsentlandene sto sterkt. Oljereserver ble nasjonalisert, uten at nasjonene ble straffet for det. Når Norge på 1970-tallet kunne stille harde krav om økte andeler og nasjonal deltakelse, var det på ryggen av en bevegelse hvor de viktigste slagene var utkjempet langt borte. Fra 80-tallet var det IMF og Verdensbankens nyliberalistiske murbrekkerstrategi for multinasjonale selskaper som har rådet, spesielt i mellomstore produsentland i en svak forhandlingssituasjon.

Les resten av artikkelen her:
Norge som forbilde

No skal altså den nye stats-oljegiganten ut i verda og tene pengar. Men no sit vi på motsett side av forhandlingsbordet og skal finansiere velstanden vår på den måten.

Det som kom fram i Dagsnytt i NRK i dag gjer ikkje saka mindre tankevekkane:

-Skal Statoil/Hydro bli en stor oljeaktør i verden, må de bruke smøring for å vinne kontrakter, mener ekspert på internasjonal olje og gass, Dag Harald Claes.

Du kan lese meir her:
De må smøre korrupte ledere

Nei, dette vert ikkje heilt uproblematisk. Den som vil ha både i pose og sekk må vere varsam dersom han ikkje skal møte seg sjølv i døra.

Ekstremistar på tur ?

Eg vart ekstremist i går. Ikkje i min villaste fantasi hadde eg trudd at det skulle ende slik, men no har det altså skjedd.

Eg høyrde ein radiodebatt mellom Sp-representanten Ola Borten Moe og Steinar Lem frå Fremtiden I Våre Hender. Dei diskuterte verninga av Trillemarka. Dette er ei stor sak med mange sider og i det perspektivet tilførte ikkje debatten lydarane noko nytt. Det som derimot fekk meg til å skrive dette innlegget, var ordbruken til Steinar Lem, ein mann eg stort sett høyrer på med interesse og eit ope sinn.

Ola Borten Moe hevda at Steinar Lem med ordbruken sin forsura samarbeidsklimaet mellom verne- og grunneigarinteressene meir enn naudsynt. Steinar Lem hevda på si side at dette var ei så viktig sak, at ordbruken ikkje kunne verte for sterk. Her er eg usamd med den gode FIVH-representanten.

Slik eg forstod Steinar Lem, meiner han at einkvar grunneigar, uansett korleis han forvaltar egendomen sin, med full rett kan kallast ekstremist dersom han har motførestellingar mot å gje frå seg retten til å hogge juletre i eigen skog.

Det burde vere skilnad på å barbere seg og å skjere hovudet av seg, også for Steinar Lem. Kan hende kan eg setje FIVH i betre julestemning dersom eg lovar å kjøpe dansk juletre i år?

Ein tenkepause

Slike opplevingar kan ein altså ha på fjellet i desember. Så kan ein stille seg det filosofiske spørsmålet: Har verdien til denne vesle biten av kloden auka no, etter at eg hadde denne opplevinga og de har sett biletet ? Eller har naturen ein eigenverdi, totalt uavhengig av våre opplevingar av han ?

For lokalkjende: Biletet er teke frå Hesteryggen med Vassdalstinden i bakgrunnen.

Er naturen ein seriøs leverandør ?

Det et stilt i skogen for tida. Hjorterautinga morgon og kveld har stilna. Det skulle tyde på at neste års kalvar stort sett er i boks og at bukkane, som har vore opptekne med allt anna enn eting siste to månadene, kan nytte tida til å legge på seg litt før kulden set inn og snøen legg seg for alvor.Ja,ja, korleis det vert denne vinteren er ikkje godt å seie. Eg høyrer at Meterologisk Institutt startar pollenmålingane allereie førstkomande mandag.

Ein kan saktens undre seg over kvifor det er slik, at hjorten er programmert slik at bukkane nærmast gjer seg til vrak rett før dei går inn i vintertida, medan mange andre dyr får nytte tida til å førebu seg på dei harde tidene. Svaret er sjølvsagt at neste generasjon skal få ein optimal start. Kalvinga skjer i månadskiftet mai-juni. Då har kolla allereie fått i seg dei første næringsrike spirane og kalven vert fødd i det naturen eksploderer. Om bukken overlever vinteren er mest utan betydning, han har fått overført genane sine. Så viseleg og så brutalt har naturen ordna det.

Landbruksnæringa i Noreg får kritikk for at ein ikkje kan levere ferske råvarer året rundt. Skal ein vere ein seriøs, framtidsretta aktør, er det eit minstekrav. Og dei prøver så godt dei kan. Eit av tiltaka er å satse på Dorset-sauen, ein rase med ein genfeil som gjer at han kan kome i brunst året rundt og og kan få lammekull med 8 månaders intervall. Ein vil då sjølvsagt kunne produsere slaktemogne lam året rundt med inneforing og kraftfor. Men ein har fjerna seg ganske mykje frå den naturlege syklusen til sauen, som liknar mykje på hjorten sin.Det er for meg eit paradoks dersom lønsemda i ei næring som profilerer seg med lam på grøne fjellbeite skal verte avhengig av driftsformer som utviklar seg i ei heilt anna retning.

For kva vil det seie å vere ein seriøs leverandør ? Det er ikkje godt å finne nokon ferdiglaga, generell definisjon på det, men eg prøver meg med ein heimespøta.

-Ein seriøs leverandør skal levere rett vare, i rett mengd, i rett kvalitet, til avtalt tid og til avtalt pris.

Mykje tyder på at næringar som baserer seg på å fylgje syklusane i naturen går harde tider i møte. Naturen let seg nemleg ikkje tvinge inn i snevre definisjonar. Dei som styrer med logistikk vil ikkje få nokon enklare jobb med tida. Ein kan sjølvsagt redusere skadeverknadene ved å nytte driftsformer som ikkje er så avhengige av den upålitelege naturen, men eg kan ikkje skjøne anna enn at dette må vere ein tankekross for Petter Stordalen & co. I det siste har dei anklaga næringa for ikkje å satse på økologiske varer, men samstundes krev dei ein høg grad av leveringstryggleik. Eg trur rett og slett ikkje at naturen stettar krava til å få tittelen "seriøs leverandør".

I´ve got mail

Skuddsalve til surkålen

Hva med en skuddsalve til surkålen? Nå kan du få en gratis filmfremvisning i julegave fra Telenor, og du velger selv om du vil kose deg med kruttrøyk, tårer eller latter.

Eg fekk E-post i dag. Frå Telenor. Emne var "Julegave til deg". Er det ein ting her i verda eg ikkje treng, så er det skotsalvar til julemiddagen.

Sjefen i Telenor heiter Jon Fredrik Baksaas. Han var i vinden for litt sidan i samband med at han hadde tent så usannsynleg mykje på å realisere nokre opsjonsavtalar han hadde inngått med arbeidsgjevvaren sin.

Det store ansvaret som ligg i det å vere toppsjef for eit slikt stort selskap vert nytta for å rettferdiggjere den enorme godtgjerdsla. Dessutan må ein ha ei gulrot for å gjere ein verkeleg god jobb, det ligg djupt i menneskenaturen. Nedanfor ser du kursutviklinga som ligg til grunn for utbyttefesten.

Men så er det eg tenkjer.:Er ikkje Telenor ei tenesteytande bedrift, som skal leve av å levere gode teletenester til privatfolk og bedrifter ? Og er ikkje Baksaas ansvarleg for desse også ? Han er vel ikkje sjef berre andsynes bedriftseigarane ?

I veka fekk eg høyre at eg er av dei som vert plassert bakerst i køen på Telenor sin kundeservice av di eg ringer for lite. Tenestene dei leverer kan eg skaffe meg rimelegare andre stader og så får eg ei slik julegåve. Nei, det er berre latskap som gjer at eg framleis er Telenorkunde. Burde ikkje kvaliteten på tenestene også vere retningsgivande for løna til Baksaas ?

Dessutan, eg et ikkje surkål til julemiddagen.

Jorda sett frå Løpogkjøp

Ho strevar litt, jorda, stakkar. Dei seier at temperaturen aukar, isen smeltar, havet stig, orkanane vert fleire og sterkare, grunnvassspegelen søkk, regnveret vert heftigare, regnskogen forsvinn, ørkenane veks, matjorda vert utarma....Nei, stopp, stopp.. Alt dette kan vi ikkje ta inn over oss. Og så sier dei attpåtil at vi har skulda. Men det er no heilt umogleg, jorda er då så langt borte. Nei, eg trur dei overdriv, sjå berre kor vakker ho er, Klinkekula.

Ein gammal klisje seier at strutsen stikk hovudet i sanden når verda vert for komplisert og utfordringane for store. Vi stikk ikkje hovudet i sanden, vi tek med oss pikkpakket vårt og reiser over til Løpogkjøp, planeten der lovene er enkle, pengane raske og overskotet vert skumma og dokumentert ved sanselaust sløseri på Stureplan sine mange nattklubbar.

Enkelte vel å halde seg på jorda og prøve å ta tak i problema. Ikkje alle gjer det like enkelt for seg sjølv. Her er eit døme, eit sitat frå ein artikkel som har vore publisert i fleire aviser og nettstader. Eg har henta han frå Dagbladet, herifrå: Til artikkel

-Man skulle tro det var en aprilspøk, men NASA sponser nå forskning på en stor solskjerm som i fremtiden kanskje kan berge Jorden fra klimakatastrofe.

Det høres utrolig ut, og bedre blir det ikke når man hører at den påtenkte solskjermen skal være 90.000 kilometer stor, og ligge halvannen million kilometer unna oss. Den skal bestå av flere milliarder mindre skjermer som må skytes ut over en tiårsperiode.

Ein av (dei mange ) tinga eg finn fantastisk ved artikkelen er at alle stader eg har funne han, har eg kunna lese at skjermen skal vere 90 000 km stor. Eg vonar verkeleg at dette er ein kombinasjon av trykkfeil, hastverk og dårleg korrekturlesing. Dersom dette derimot reflekterer kunnskapane i elementær matematikk, vert eg litt redd. Etter det eg skjønar er mediestudiet eit av dei vanskelagaste studia å kome inn på og krev meir enn 6 i gjennomsnitt frå vidaregåande, men dette vert då som å skrive "5 meter mjølk" på hugselappen sin.

Når nokon seier at "Det er ikkje akkurat rakettforskning vi driv med", så meiner ein at ein driv med noko enkelt som dei aller fleste kan greie. Men omgrepet seier oss også at rakettforskning er noko for dei få, eliten, dei mest talentfulle og kunskapsrike. Det er då litt skræmande at NASA, av alle, går inn for eit slikt umogleg prosjekt. Kan hende vil dei gjere like stor nytte for seg over på Løpogkjøp, men er problemet at dei allereie har flytta?

Vi får vona at Godot snart dukkar opp

Teng deg at du fekk ripsbæret til å forsvinne sporlaust. Dette vesle bæret ville då etterlate seg 25 billionarJoule. Sagt på ein annan måte, nok til å dekke ein dags energibehov til 3,5 millionar menneske eller årsbehovet til om lag 350 gjennomsnitts einebustader. Ikkje akkurat slankekost med andre ord.

Berre tull ? Kanskje, men det er dette som er prinsippet for all kjernekraft. Ein får i stand ein kjernereaksjon der sluttproduktet er lettare enn råmaterialet. Vektdifferansen puttar ein så inn i Einstein sin formel og vips, så sit ein att med utrulege energimengder. På papiret. Men det verste er at det er samsvar mellom teori og praksis. Det er berre ein hake ved det heile. Vegen frå teori til praksis er så utruleg lang og kronglete. I enkelte tilfelle kanskje uframkomeleg.

På den tida då TV var synonymt med NRK og NRK forvalta sanninga, såg eg eit program om fusjonsenergi.Fusjonsreaktoren skulle skaffe oss nok energi i overskueleg framtid. Det var berre eit spørsmål om å overvinne nokre få praktiske problem, så var det heile i boks. No, vel 30 år seinare, ser vi korleis det gjekk. Det verkar som om lufta har gått fullstendig ut av ballongen.

I desse 30 åra som har gått, har vi oppført oss som om den endelege løysinga var rett rundt hjørnet. Ikkje akkurat noko sjakktrekk, ser vi no.

I gamle dagar var tysdagskveldane reservert for fjernsynsteater på NRK . Det var ikkje akkurat høgdepunktet i veka, for å seie det slik, men eg kan tydeleg hugse dei to ventande landstrykarane i oppsetninga av Samuel Beckett sitt stykke "Mens vi venter på Godot". Som kjent dukka denne Godot aldri opp.

No får vi høyre at thorium er det store, nye vidundermiddelet. Ein thoriumreaktor er mykje tryggare enn ein som nyttar uran som brennstoff, sluttproduktet er mykje lettare å handtere og thorium fins i uhorvelege mengder i høve til uran. Om no verkeleg Godot skulle dukke opp denne gongen, veit vi minst to ting: Han vil tidlegast kome om 20 år og om han kjem, vil han ikkje representere den endelege løysinga. Berre eit bidrag.

Så får vi sørge for å oppføre oss klokare enn Vladimir og Estragon medan vi ventar.

Pragmatikarar og glasgopler

Kva tenkjer du på når du les ordet "pragmatisk" ? Ser du føre deg ein person med ryggrad som ei glasgople ( eller glassmanet om du vil) ? Då er du truleg ikkje åleine. Eg har inntrykk av pragmatikarane mellom oss slit med eit dårleg rykte. Er så dette fortent eller ufortenet? Vi kan byrje med å sjekke kva ordboka seier.

pragma´tisk adj.
klok, innsiktsfull
allmennyttig
praktisk, formålstjenlig
som gjelder statssaker
som gjelder handlingers og begivenheters indre sammenheng
i uttr. pragmatisk historieskrivning historieskrivning som prøver å klarlegge historiske hendelsers årsaker og virkninger og av det trekker lærdommer for fremtiden

Kva er så det motsette av å vere pragmatisk ? Er det å være prinsipiell ? Vi kan sjekke ordboka ein gong til.

prinsipie´ll adj. lat.
som er i samsvar med prinsipper
som angår kjernen i en sak, som bygger på grunnsetninger, grunnvesentlig

Ser du nokon motsetnad her? Etter mitt vit er det ikkje eit enten eller her, men eit både og.

Eit lite praktisk eksempel:

Eg kjenner folk som meiner at når du tenner bål, skal det skje med kun ein fyrstikk og utan papir. Tennbrikettar, rødsprit og liknande kjem sjølvsagt ikkje på tale. Lat oss no tenke oss at du er ute på tur ein råkald vinterdag, langt frå folk. Du er gjennomblaut og kjenner at frosten er ferd med å få overtaket. Ei krasafaren steinbu, som Hellbillies syng om, vert redninga di og til di store glede ser du at der ligg ved i peisen. I vedkassen finn du ei nesten tom fyrstikkøskje, ein gammal Sunnmørspost og eit par tennbrikettar. Kva gjer du ?

Svaret skulle vel gi seg sjølv. Men gjer dette deg til ein dårlegare person ? Sjølvsagt ikkje. Du har rett nok vore pragmatikar, men du har også handla i samsvar med meir overordna prinsipp.

Som menneske er vi utstyrte med grov- og finmotorikk. Eg ser føre meg at grovmotorikken kan stå som bilete på prinsippryttaren og at pragmatikaren i oss står for finmotorikken.

På same måte ser eg føre meg at eit demokrati burde fungere (no må du ikkje gløyme definisjonane frå ordboka ). Det er derimot duka for store vanskar dersom ein på høgste hald t.d. ikkje kan skilje mellom prinsipp og forretningside.

Eit lite døme vil kanskje syne deg kvar eg vil:

Økologi er eit trendy ord og økologisering av landbruket er ein av strategiane styresmaktene vil nytte for å halde liv i næringa. Dette er vel og bra, men kva når ein som økologisk mjølkebonde må auke dieselforbruket sitt med 50% og kjøpe større, tyngre traktor og reiskap for å overleve ? Berre for å kompensere for avlingstapet han opplever ved omlegginga. (Han må auke arealet). Det er då det vert konflikt mellom prinsipp og pragmatisme. Men når no superkjendisane et økologisk og startar økologiske restaurantar opp og nedføre, er det sikkert ein brukande forretningside. På kort sikt altså. Men eg kan ikkje skjøne anna enn at det må vere vondt for ein ekte økolog å vere med på.

Oskeladden og dei gode hjelparane II

Det var ein gong,osb....


Du hugsar sikkert eventyret om Oskeladden og dei gode hjelparane. Dette er framhaldssoga.

Espen hadde det godt i kongsgarden, men kongen, som kongar flest, hadde det frykteleg travelt. Han fekk ikkje tid til å nytte den fine skuta han hadde fått. Det vart så som så med vedlikehaldet og etter eit par år la han likegodt skuta ut for sal på Finn dott no. Espen , som levde på apanasjen til prinsessa, hadde ikkje eigne midlar. Det hadde derimot bror hans, Per, som hadde slege seg stort opp på sal av hyttetomter og han bladde opp dei nødvendige 5 millionane. Delvis som eit slags takk for sist til veslebror sin.

Så var det slik at Per måtte utanlands eit par år og ikkje hadde høve til å passe på skuta si. Han vurderte å selje, men Espen baud seg å hjelpe bror sin mot at han fekk ta seg eit tur med båten av og til. Dette tykte Per var ein god avtale og slik vart det.

Etter ei tid vart Espen lei. Det å passe på ein stor trebåt er ikkje sytalaust. Dessutan såg han at det nok hadde vore meir framtidsrette å klinke skuta saman med koparsaum enn med jarnnaglar.Han burde nok ha halde seg vaken i byggeperioden. Rusta hadde sett sine spor (når ein berre visste kvar ein skulle sjå etter dei) . Så då Pål ein dag dukka opp og ville overta skuta for ein god pris, var Espen ikkje uvillig, sjølv om han drog litt på det og fekk pressa prisen opp i 6 millionar.

Ein dag Pål var ute på seglas, la han merke til at båten tok inn litt vatn. Etter nærare undersøking kunne han fastslå at han truleg hadde kjøpt katta i sekken . No var gode råd dyre. For å berge stumpane, reiste han ut på kongsgarden og spurde Espen om han kunne tenke seg å kjøpe attende båten. Dette passa bra for Espen, for Per var ventande heim ein av næraste dagane. Han gjorde seg rett nok litt vanskeleg og fekk pressa prisen ned i 4 millionar.

Så då Per kom heim, låg skuta i hamna som han hadde forlete henne, rett nok med skjulte merke etter tida si tann, Espen hadde 2 millionar på bok og Pål, ja han sat der med reva brok men tykte trass alt at han hadde kome seg heilskinna utav det.

Espen fekk sidan blod på tann og utvikla denne forretningsideen. Han vert i ettertid rekna som den verkelege oppfinnaren av såkalla "Hedge Fund", om nokon skulle hevde noko anna.

Om du tykte at dette var ein tiltalande måte å tene til livets opphald, kan du ta kontakt med karane du finn i enden av denne lenkja: Ta tak her.

Berre vit at inngangsbilletten er høg. T.d 300000 kroner. Fagterminologien er heller ikkje enkel for ein vanleg dødeleg.

Vermelding for samferdleministeren

Truleg er eg meir enn normalt oppteken av veret og vermeldinga. Dette kan sjølvsagt skuldast at eg er ein bekymra person, men det har også samanheng med at ei dårleg vermeldinga ofte får praktiske konsekvensar. Når metereologen melder sørvest full storm ved Stadt som skal dreie til nordvest i løpet av natta, veit eg at vinden på eit tidspunkt vil kome durande over Eidemsbakkane.Då gjeld det at låvedøra og anna lausøyre er sikra. Når han melder lokalt store nedbørsmengder veit eg av erfaring at eg bør sjekke at bekken ikkje er oppdemd av lauv og greiner og at overvatnet vil renne der det gjer minst skade.

Siste åra har metereologien gjort enorme framsteg. Dette har kosta pengar, men ein vurderer det slik at det å satse på vermeldingstenesta er viktig. Det å handle i samsvar med vermeldinga vert rekna for å vere fornuftig sjølv om varselet stundom slår feil. Skuleturar vert avlyste utan grunn og slåtten vert utsett sjølv om sola skin frå skyfri himmel, men vermeldinga sjekkar eg kvar einaste dag likevel.

Også innanfor mange andre fagfelt skjer det store framskritt. T.d. når det gjeld alternative energikjelder. Mange har innsett at oljen ein dag i nær framtid vert mangelvare. Sverige har laga ein ambisiøs plan om å gjere landet uavhengig av olje innan år 2020. Urealistisk vil nokon hevde, beundringsverdig vil andre seie. Uansett, eit gjennomgåande trekk ved dei alternative energiberarane er at dei i motsetnad til olje er lite eigna til bruk i forbrenningsmotorer i "rå " tilstand. Dei må alle gjennom energikrevjande prosessar for å kunne brukast som drivstoff.

Trass alle framsteg, er det svært lite som tyder på at ein i framtida vil ha same tilgang på rimeleg energi som vi har i dei rike , vestlege landa i dag. Det å prioritere kva vi skal bruke energi på og korleis vi skal bruke han, vert ei stor utfordring og ei politisk belastning for dei som sit med ansvaret.

Eg kan ikkje skjøne anna enn at dette burde få konsekvensar for korleis ein samferdsleminister tenkte. Det å stelle med infrastruktur er langsiktige saker og om ein er ein klok og framsynt minister, vil det kanskje ikkje syne seg før om 15-20 år. Det er då ein burde høyre på vermeldinga og ikkje stole på ønsketenkning. Det er berre så synd at det berre er eit knapt år til kommunevalet.

Men..... kven skal halde spikaren ?

Lat meg byrje med eit lite sitat frå ei bok eg held høgt: ... så lat ikkje den venstre handa di vete kva den høgre gjer. Slik kan det altså lyde når ein dreg ei setning ut av samanhengen sin. Vi har i Noreg ein miljøvernminister som er teolog. Ikkje ein konservativ fundamentalist, men det vi trygt kan kalle liberal. Etter det eg skjønar likar ikkje dei at folk dreg ord ut av samanhengen sin og slettes ikkje at ein tek orda bokstavleg. Men no byrjar eg jammen å lure.

Dei fleste er samde i at NOx er ein uting. Dette er skadelege nitrogensambindingar som vert danna når hydrokarbonar brenn ved høg temperatur, t.d. i ein dieselmotor. I det nyleg framlagde forslaget til statsbudsjett vert det varsla ei drastisk omlegging av bilavgiftene og heretter skal avgifta vere avhengig av CO2 utsleppet. I utgangspunktet er dette ein god tanke, tykkjer eg. Men eg såg at den bilmodellen som kjem best ut av det avgiftsmesseg i Noreg samstundes kjem heilt på botn i ei amerikansk undersøking grunna stort utslepp av NOx. Ja, ja, ein kunne vel sjå på det som ein liten glipp, eller kanskje at det var CO2 utsleppet som skulle prioriterast denne gongen.

Men så var det at ramaskriket kom frå fiskebåtreiarane. Og ikkje utan grunn. Dei er nemleg pålagde ei ny avgift som dei hevdar vil knekke store deler av flåten. Kva er det så som skal avgiftsbeleggast ? Jau, det er NOx....... Det er då eg ikkje skjønar nokon ting lenger.

Førstkomande søndag er det innsamling til "Leger uten grenser". Truleg får du bøsseberarar på døra di og i høve den vil eg fullføra sitatet eg kom med i byrjinga og den rette meininga kjem fram.

Men når du gjev ei slik gåve, så lat ikkje den venstre handa di vete kva den høgre gjer.

Vakkert kanskje, men varslar ikkje godver

Biletet ovanfor var teke samstundes med at barometeret var på topp for så å snu nedover. Det endar nok med at vi får smake litt av vinteren før det tek til vetet, tenkjer eg.

Er kiloprisen på poteter interessant for deg ? Truleg ikkje, eg har nemleg lese at moderne menneske ikkje et poteter. Dessutan er det usunt. Det har Fedon Lindberg og Dr. Robert C. Atkins, og fleire med dei, fortalt oss no i fleire år. For meg derimot, ein inngrodd potetgubbe som meiner at middag utan poteter heiter lunsj, stiller det seg litt annleis. Ikkje det at det er så nøye om kiloprisen er 3, 4 eller 8 kroner, men variasjonane i prisen kan fortelje oss ein heil del.

I Noreg har vi eit (etter mange si meining håplaust) system med noko ein kallar målpris. Denne vert framforhandla i dei årlege jordbruksforhandlingane. Dersom prisen på norske varer overstig denne, har vi i prinsippet fri import frå utlandet. Så lenge prisen er under, har vi vernetoll på importen. Differansen mellom internasjonal marknadpris og målpris vert rekna som subsidiar og representerer ein stor del av alle milliardane i overføringar til jordbruket.

I normalår får ein inntrykk av at kypriotar, danskar og mellomeuropearar står på trappa vår, klar til å rykke inn så snart den norske potetbonden tek seg så godt betalt at importen vert frislept. Ikkje slik i år. I år har tørken i Mellom- og Søreuropa redusert potetavlingane så mykje at der mest ikkje finst poteter å få tak i.

Når eg no likevel kan gå i butikken og kjøpe norske poteter til middagen, er det fordi vi har hatt eit system som har sikra at det har vore mogleg med lønsam produksjon av poteter på dei mest eigna stadene her i landet. Det er dette ein kallar mattryggleik.

I eit system med full frihandel på jordbruksvarer, vil ein ikkje ha høve til å ta slike omsyn. Så kan ein sjølvsagt innvende at "er det så nøye med desse potetene då ?" Nei, det er det eigentleg ikkje, men i år er det potetene, kven veit kva det vert neste år ? Og når eg nyttar poteter som døme, så er det avdi det vert rekna som noko av det sikraste og mest årvisse ein kan dyrke.

Kan hende er det ikkje berre barometeret som bør ta til vetet før vinteren?

PS I dag tidleg var det rim på alle markar og barometert har ikkje snudd.

Symbolpolitikk, trendar og kjepphestar

Som de ser av biletet eg tok i dag tidleg, går det mot haust også på mine kantar av landet. Biletet viser området der sauene mine gjekk på sommarbeite.Toppen er på ca1000 moh. Saudehornet som ligg i same området og som eg har skrive om i eit tidlegare innlegg, strekkjer seg til 1303 moh.Dei fleste lamma lever, lukkeleg uvitande om kva dei har i vente, dei siste 90 av sine tilmålte 150 dagar i desse fjella. Offisielt sett er dei ikkje økologiske.

Dei raudgrøne har eit ambisiøst mål om at 15% av all jordbruksproduksjon skal vere økologisk innan 2015. Dette ser vanskeleg ut å gjennomføre, men så har dei funne ut at ved å gjennomøkologisere sauenæringa (Representerer 7-8% av kjøtproduksjonen i Noreg) er dei som ved eit trylleslag godt på veg.

Dersom no regjeringa når målsetjinga si, er det eit spørsmål som vil dukke opp her hjå meg:
Kva har vi oppnådd ? I realiteten.

Nei, kjepphestar kan vere så fine dei vil. Felles for dei alle er at dei manglar kjøt på beina.

Dersom du vart litt provosert no, kan du lese Debioreglane (etter mi meining, eit flott ideal å strekke seg etter) og gjere deg opp di eiga meining om kva ende ein burde byrje i.

Du finn dei her

Konsekvens og konsekvens, fru Blom

Nyhende nr.1:
VG nett 20/04-2005

Bonde dømt for å ha skutt bjørn i grisebingen

En bonde ble onsdag dømt til 21 dagers betinget fengsel av Hålogaland lagmannsrett for å ha skutt en bjørn i grisebingen i Øvre Pasvik i Finnmark i 2003. Bonden skjøt bjørnen i august 2003 etter at bjørnen hadde tatt seg inn i grisebingen. Mannen sa i tingretten at han skjøt i nødverge. Han ble frifunnet både i tingretten og lagmannsretten. Saken ble anket til Høyesterett, der dommen ble satt til side. Nå har saken blitt behandlet i Hålogaland lagmannsrett igjen, og enden på visa er at bonden er funnet skyldig i drap på et fredet rovdyr, melder NRK. I tillegg til 21 dagers betinget fengsel, er bonden ilagt 10.000 kroner i bot. Riflen hans er inndratt.

Nyhende nr. 2
Bellona Web 11/05-2006

Bellona er bekymret: Ni havørn drept av vindmøller på Smøla siden august (-05)

Bellona støttet i sin tid utbyggingen av vindparken på Smøla. Vi var da forberedt på at havørnbestanden lokalt ville få et visst tilbakeslag, og vi er fortsatt villige til å akseptere dette. Bellona vil imidlertid aldri godta lokal eller regional utryddelse av arter noen steder.

Eg er fullt klar over at eg her set ting på spissen, men det kan ikkje skade om ein tenkjer gjennom problemstillinga ein gong til.

Det daglege brød og kremmarane på Ponte Castel Sant Angelo

Ein kjøper ikkje sitt daglege brød på Ponte Castel Sant Angelo. På Ponte Castel Sant Angelo får ein kjøpt heilt andre ting. T.d. papirdokker som dansar til musikken frå CD-spelaren til seljaren (og ingenting anna viser det seg), Prada- og Guccivesker til 25 euro og ein heil del andre unyttige ting. Dei som likar å prute, prutar litt, handlar og ser det som svært sannsynleg å verte lurt. Det heile er ein del av sjarmen. Det er ikkje store summane det dreiar seg om og dessutan appelerer vareutvalet til kremmarane på brua kun til behov frå dei høgare etasjane i Maslows behovspyramide.

Nøkkelen til at vi er så overberande ligg truleg her. Det hadde stilt seg heilt annleis om lurendreiarane hadde gjeve seg ut for å stette meir primære behov.

Avisa Dagens Næringsliv køyrer for tida ein artikkelserie om den norske framtidsbonden. Dei etterlyser meir kremmarånd innanfor landbruket og eit fellestrekk ved dei aller fleste som representerer framtida er at dei ikkje produserer det ein kan kalle vårt daglege brød. Knaskegulrøter, granskotgelé og eksotisk reiseliv er framtida og då gjer det liksom ingenting om prisen vert høg.

Eit eksempel som skulle belyse fenomenet frå motsett side er straumprisane og halvfulle magasin i vasskraftverka. Ei stabil tilførsle av rimeleg elektrisk energi har etterkvart vorte eit primærbehov på linje med mat, klede opg drikkevatn. Vi vert temmeleg rabiate når det viser seg at det offentlege ikkje kan styre marknadskreftene og sørge for at vi vert sikra eit gode vi alle ser på som ein menneskerett til ein rimeleg penge.

Las forresten i avisa i dag at britiske forskarar har funne ut at ein tredel av jordoverlata truleg er ørken innan århundreskiftet. Vi får vone dei ikkje har rett. Men totalt sett er teikna tydlegare og tydelegare på at framtida kan by på overraskingar for nokon og einkvar. Det kan endåtil gå så gale at den eigentlege framtidsbonden må produsere vårt daglege brød.....

Om livet på ein knivsegg

Du les no ein redigert versjon av dette innlegget. Eg oppdaga at det i originalen hadde snike seg inn ein grov faktafeil og det enklaste hadde då vore å slette heile driten. Men så kom eg på at det kan hende er like lurt å late det stå som ei påminning om at det ikkje løner seg å være kjepphøg på sviktande grunnlag.

I går var dei sak på Dagsnytt att. Dei heng visst saman som erterris,Gilde og E. coli. Men no tykkjer eg at NRK og media elles er i ferd med å koke suppe på ein spikar. Saka var at det vart oppdaga E.coli-infisert innmat ved Gilde sitt slakteri på Sortland og at Mattilsynet la ned omsetningsforbod. Ein kunne få inntrykk av at Gilde hadde tenkt å sende styggedomen ut på marknaden men at Mattilsynet kom som ein reddande engel i siste sekund og fekk hindra ein ny skandale. Sanninga er at Mattilsynet sin kontroll på slakteria er ein del av Gilde sine standard kontrollrutinar, og saka vert vel såleis ei "ikkjesak".

Dementiet:

Det var her det svikta. Diverre for meg og Gilde, var det ikkje Gilde sin kvalitetskontroll som oppdaga miseren, det er derimot Tind Spekemat på Stranda som får ros av Mattilsynet.

No kjem resten av originalen

Problemet er vel heller det ein kan kalle arven etter Sponheim. Han prøvde å framstille det som om det var mogleg å produsere 100% steril mat og at dette skulle være ein føresetnad for norsk matpolitikk. Han, av alle, burde skjøne at dette er ein illusjon.

Er løysinga å verte vegetarianar ? Det finst mange gode argument for å verte det, men eg tvilar på at det vil løyse dette problemet. Ein kan t.d prøve å setje litt av botnrusket i potetposen til dyrking, så tenkjer eg resultatet vert temmeleg skræmande etter ei tid.

Så vi lyt berre leve med det. Ein kan gjere mykje for å redusere risikoen ved å handle fornuftig, men fjerne han ? Aldri så lenge mat er eit naturprodukt og det er vel det vi ynskjer ....

Sauene i Saudehornet

Åtvaring: Dette innlegget er fritt for politiske og samfunnskritiske ytringar. Det er berre kos.

Det vert sagt at " allt fe er sin herre likt". Det er langt frå kvar dag eg set like stor pris på denne samanlikninga. Ikkje slik i går. At dei siste 8 etternølarane mine heller ville ta seg ein tur på Saudehornet enn å subbe rundt husnovene heime ein slik dag, er lett å forstå. Likevel trudde eg mest ikkje mine eigne auger då eg stod på Skålaskaret og kika opp mot Vesthornet. Rett under toppen låg dei og orta i ettermiddagssola som om det var det mest naturlege i verda.

Som de ser, vil ein tur ned i Trollkoppen vere raskt unnagjort, om ein tek snarvegen.

Men no er det takk for i år, folkens, det er inga bønn. Det er berre å ta til på den lange vegen heim att.

Etter litt om og men kom vi oss ut or Vikeskåla og på råsa heimover under hamrane i Nivane.

No er det berre rake råsa heimatt. Langt der nede kan ein sjå alle dei autoritetstru som vart med heimatt på sankardag og dermed miste ein fantastisk dag i fjellet. 25 av dei har jamvel lagt ut på siste reis til Førde i mellomtida. Det finst mange gode grunnar til å halde seg i fjellet.

Dagens digresjon

Så flatt kan ein få det til å sjå ut. Det er ikkje juks, berre eit spørsmål om perspektiv. Så kan ein spørje deltakarane på "Saudehornet rett opp" om det er eit sant bilete.

Produsentar, konsumentar og Den vesle raude høna

Ei lita raud høne fann ein dag eit lite kveitekorn.
- ”Kven vil hjelpe meg å så kornet?” spurde ho.-
- ”Voff, voff! Ikkje eg” sa hunden.
- ”Mjau, mjau! Ikkje eg” sa katten.
- ”Nøff, nøff! Ikkje eg” sa grisen.
- ”Kvakk, kvakk! Ikkje eg” sa anda.
- ”Så får eg gjere det sjølv, då” sa den vesle raude høna. –Klukk, klukk. Så sådde ho kornet.

Resten av eventyret kjenner de sikkert. Den som meiner at høna er urimeleg når ho til slutt set til livs heile kaka, får heller skrive ein kommentar til dette innlegget.

Bokhandlerforeningen gjev kvar haust ut katalogen Årets bøker. Denne finst også i ei nettutgåve. Eg kom ved eit tilfelle over 2005-utgåva her om dagen. Eg såg då at katalogen inneheldt 68 nye titlar som handla om mat og drikke, altså kokebøker, vinguidar og slikt. Ikkje ein einaste tittel handla om alt som skjer med maten før han kjem til butikken.

Det var då eg kom på eventyret om den vesle raude høna.

Tomatar, gulrøter og harde fakta

Dersom du har lese litt av det eg har skrive på denne bloggen tidlegare, har du sikkert funne ut at eg har meir eller mindre vitskapleg underbygde meiningar om emne som ligg langt utanfor kompetanseområdet mitt. Dette gjeld t.d.:

Energiforsyning
Globalisering og konsekvensar av påtvungen frihandel.
Miljøvern, klimaendringar og CO2-utslepp.
Matvareforsyninga


Eg er viss på at ein kar som Trygve Hegnar hadde avslørt det eg kjem med som vikarierande argumentasjon for sugerøret eg har i statskassa i og med at eg for tida har 60-70 sauer brækande rundt novene. Det får no så vere, men eg må vedgå at eg stundom får ei kjensle av at eg manglar harde fakta som underbygger meiningane mine. Dette gjeld ikkje energiforsyning, der eg har tilgang på informajon så det held, berre sjå.(Trykk her)

I eit slikt argumentvakum, var det mest som ei lita openberring å lese ein artikkel på "forskning.no" her om dagen. Artikkelen verkar ved første augnekast lite sensasjonell, men dersom ein tek seg tid til å analysere innhaldet vil ein sjå korleis ting heng saman. Eg påstår ikkje at løysingane som vert presenterte er noko sesam-sesam, men eg er viss på at å ta konsekvensane av det som kjem fram er eit steg i rett retning. Det er ikkje lite berre det.

No kan du lese artikkelen sjølv og gjere deg opp di eiga meining. Han er ikkje lang. (Trykk her)

Ikkje alle ansikt er like

Du har sikkert høyrt vitsen om han som hadde funne opp barberingsautomaten, men eg vonar du toler han ein gong til.

Oppfinnaren: Kom her skal du sjå den nye oppfinninga mi, ein barberingsautomat.

Skeptikaren: Korleis fungerer den då ?

Oppfinnaren: Du trykker berre på start og stikk så hovudet inn i dette holet.

Skeptikaren: Korleis kan det gå då, alle ansikt er då ikkje like ?

Oppfinnaren: Nei, men dei blir like.

Den teknologiske utviklinga har kome langt sidan denne vitsen såg daglys for fyrste gong. Med moderne sensor, styrings og reguleringsteknikk, kan det idag lagast ein slik automat som fungerer. Eg finn det ikkje eingong usannsynleg at det er mogleg å lage ein automat som utfører perfekt og skånsan barbering med gamaldagse barberknivar. (Av innlysande årsaker vert dette nok ingen kommersiell suksess).

Ein av føresetnadene for at dette er mogleg er den fantastiske utviklinga vi har hatt innanfor kunstig syn, "Artificial Vision", ein kombinasjon av kamerateknikk og avansert databasert biletbehandling. Maskinbyggaren får ved å nytte denne teknikken eit fantastisk realistisk 3-dimensjonalt bilete av den verkelege verda, i dette tifellet ansiktet til kunden. Dette står i grell kontrast til den grovkorna standardmodellen ein måtte greie seg med tidlegare og utgjer skilnaden mellom liv og død (utan standardansikt) for dei fleste stakkarane med hovudet i holet.

Eg er ingen ekspert på økonomi og ikkje er eg politikar heller, men eg har registrert mange døme på kor gale det kan gå når ein handlar i blinde etter ein modell og aldri tek seg tid til å sjå seg rundt for å korrigere kursen.

Kart, kompass og GPS er nyttige og stundom nødvendige hjelpemiddel å ha med seg på fjelltur, men eg let alltid terrenget bestemme kvar eg set foten. Det har fungert hittil.

Eg veit eg ikkje burde, men seier det likevel: Kva var det eg sa ?

To av dei faglege alibia for innføring av energilova i 1990 står no fram i Dagens Næringsliv og vedgår:

Det var ikke sånn det skulle bli!

Heile artikkelen finn du her

Det er visst marknaden som ikkje fungerer som føresett. Eg tykkjer det er vakse gjordt av Einar Hope og Erling Diesen å innrømme dette, men eg er ikkje overtydd om kor mykje dei har lært når eg les dette:

- Det er ikke energiloven i seg selv det er noe galt med. Problemet er at det ikke er bygget ut ny kraft etter hvert som forbruket har økt. Dét er den store katastrofen, sier Diesen.

Det greider seg nok i sjøen, skal du sjå

Det greider seg nok i sjøen, sa han. Eg hugsar ikkje kven det var som sa det, ikkje situasjonen utsegna kom i heller. Det som derimot sit spikra, er andletsdraget hans i det orda fall. I ettertid har eg kome til at dette truleg var mitt førsta møte med ironien.

Det skulle vere ganske innlysande kva uttrykket spelar på, at det vert brukt som uttrykk for det sjølvbedraget som ligg i det å kaste ein ugreidd garnvase på sjøen i von om at kreftene i havdjupet skal ordne opp i flokane og falde garnet ut i heile si lengd.

Havstraumar og vind er udiskutable storleikar som ein må ta omsyn til og dei kan då vere til nytte. Det same kan vel seiast om marknadskreftene. Eg har lite tru på at utfordringane vi har når det gjeld t.d. miljø, energiforsyning, matforsyning og fattigdomen i verda let seg løyse ved ei blind tru på marknadskreftene. Vi lyt nok ta oss tid til å greie garna våre først, sjølv om dei er aldri så fulle av krabbeklør og brennmanetar.

Farao, Josef og straumkrisa

Hugsar du soga om Josef som draumetydar i Egypt? Dei fleste vil nok hevde at Det gamle testamentet er utgått på dato som rettesnor for noko som helst. Eg vedgår gjerne at eg er usamd i det.Eg vil difor gje deg eit kort og ufullstendig resyme av soga.Heile forteljinga finn du i 1. Mosebok kapittel 39 og utover.

Josef sit i fengsel som offer for eit justismord iscenesett av den forsmådde kona til Potifar. Farao har draumar som ingen av runemeistrane eller vismennene hans kan tyda, men skjenkemeisteren hans kjem i hug eks-cellekameraten sin, Josef, som var ein kløppar til å tyde draumar. Josef får "permisjon" frå fengselet og audiens hjå farao. Han tolkar farao sine draumar som eit varsel om at Egypt vil oppleve 7 år med "ovnøgd og rikdom" med 7 påfyljande uår og det endar med at Josef får ansvar for å førebu nasjonen på det komande elendet. Les ein vidare, vil ein finne ut at dette gjekk svært så bra.

Vi høyrer at det går mot straumkrise i Noreg. Ein treng korkje å tyde draumar eller syner for å innsjå dette. For Midtnorge sin del kjem kraftunderskotet som fylgje av medvitne val. Odd Roger og kompani står no fram og vedgår at dette ikkje var uventa, men at ein ikkje rår over verkemidla som skal til for å få oss ut av uføret.

Det er når ein høyrer slikt at ein tek til å lure på om verda verkeleg har gått så mykje framover som vi likar å tru.

Framtidsvon. Von om kva ?

Kva ventar oss der framme?

Fire gongar i året offentleggjer bladet Økonomisk Rapport "Forventningsindikatoren". 1000 norske husstandar vert intervjua om korleis dei ser på framtida. Ikkje uventa er fokuset på forventningane vi har til eigen økonomi og forbruksvekst.

Framtidsvon er noko vi alle treng, men eg trur vi må vere svært medvitne kva verdiar vi knyter henne til. Evig ungdom har til dømes synt seg som eit svært deprimerande alternativ i lengda.

Vi som er oppvaksne siste 60 åra i Noreg har opplevd ein jamn velstandsvekst og har i stor knytt forventningane våre til auka forbruk. Og vi har fått som forventa. Hittil.

Ser vi derimot dei fysiske realitetane i augene, skal ein ikkje være meir enn normalt pessimistisk for å innsjå at dette ikkje kan halde fram i all framtid.

Skal vi behalde framtidsvona vår, utan å lure oss sjølve, må vi altså knyte henne til andre og meir varige verdiar enn dei som vert målte i Forventningsindikatoren.

Neste Forventningsindikator vert offentleggjord 12 september. Lenke finn du her: Trykk

Gamletaarupen og bakskåren

Det var det. No skal han pensjonerast, gamletaarupen. Eg trur ikkje på eit liv etter kontaineren for forhaustarar, eg veit alt for mykje om rust til det. Men hadde eg gjord det, hadde eg ynskt han eit lukkeleg liv på dei evige slåtteteigane der graset alltid er i byrjande skyting, og der blauthol, opne avskjeringsgrøfter og bakskårar ikkje finst.

Googlar du "bakskåre", får du ingen treff (inntil vidare). Kan hende er det eit ukjent omgrep for deg og, så lat meg forklare litt: Ein forhaustar heng på sida av traktoren og når ein haustar graset frå utkanten av jordet og innover mot sentrum, vil det stå att eit par meter med uslege og nedkøyrt gras langs ytterkantane når ein er ferdig. Då må ein snu og køyre andre vegen for å få med seg bakskåren. Dette er tidkrevande og kronglete, men heilt nødvendig dersom ikkje gråor, bjørk og lønn skal ta overhend. Eg fann i førre veke 40 cm høge ospeskot i enga, berre 6 veker etter førsteslåtten. Det skulle seie noko om tidsperspektivet.

Dersom ein gjorde ein økonomisk analyse, ville ein truleg kome fram til at det er heilt forkasteleg å bruke tid på å slå bakskåren. Tidsforbruket pr. lass kan verte 2-3 gonger det normale. Men når vårknipa kjem, er alle sauetugger like kjærkomne og ingen spør kvar graset kjem frå. Hovudsaka er at foret varer til beiteslepp.

Slik sett er nok jordbruket i Noreg ein bakskåre samanlikna med slettene i Brasil og Dakotabakkane, men konsekvensane av å forsøme bakskåren er dei same uansett.

På tide å få inn klesvasken

Skal seie dei var heldige med veret, arrangørane av "Saudehornet rett opp". Dette biletet er teke frå Nivane dagen etter....

Ser du nøye i framgrunnen, kan du sjå restane av rasførebyggingane som vart sett opp etter rasvinteren 1968. Slik har det lege i over 30 år. Det er vel kanskje på tide å rydde opp?

Kvitbalanse

Eg gjekk ein tur innover gamlevegen med hunden her ein kveld. Eg hadde med meg det nye kameraet til dotter mi, tenkte det kunne være nyttig å lære seg det aller mest grunnleggande. Så eg tok nokre bilete i hytt og vær for å sjå korleis dei ulike innstillingane fungerte. Eit av resultata ser du nedanfor. Ikkje særleg imponerande. Hasselneter på dette stadiet er kvite, det veit då alle.

Så eg gjekk heim, kopla kameraet til datamaskinen, starta opp Microsoft Picture Manager og fortalde datamaskinen det vi alle veit, at hasselnetene skulle være kvite. Då vart resultatet slik. Mykje tøffare, men ikkje særleg meir tru mot naturen.


Dette fekk meg til å tenke litt, eller rettare sagt,ganske mykje. Aviser, radio, TV og ikkje minst internett er fulle av debattar og krangel om alt frå Midtausten til gitarstrengane til Ry Cooder. Utbytet av debattene er i dei fleste tilfelle avgrensa til eventuell underhalningsverdi. Sjølvsagt kan dette være artig, men dersom målet er å verte samde, eller skape større forstång og respekt, trur eg at ein i utgangspunktet må verte samde om kva som er kvitt og svart. Eller i alle høve være samde om at ein er usamde.

Om det å bruke linjal.....

Det er strålande ver i dag. Sola steig opp over Kyrkjetinden klokka halv sju med utsikter til ei uhindra reise over himmelen mot Blåfjellet i nordvest. I føredags var veret nokonlunde, i går var det betre og i dag, fantastisk. Burde eg då, som ein konsekvens, ha sendt regnkleda mine med bosbilen som var her og tømde dunken for nokre minutt sidan ? Skulle eg handle i samsvar med den linjalbaserte verprognosen nedanfor, har eg forsømt meg. Eg burde ha samla alle varme, vind- og regntette kleda mine og køyrt ein tur bort på VØR. Eg trur eg har nokre kilo att av den avgiftsfrie kvoten min.


Men einkvar som har opplevd sunnmørssommaren veit av erfaring at eg kan halde meg fullstendig i ro og at denne forma for vermelding er fullstendig ubrukeleg.

Kvifor godtek vi då glatt at like greinalause metoder vert nytta i andre samanhengar ? Svært ofte vert all skepsis mot "same procedure as every year, James" møtt med at det å ikkje fylgje med på utviklinga vil være å "gå baklengs inn i framtida".

Veit du kva det vil seie å "gå Brandalskokk" ? Truleg ikkje. Eg har det frå bestefar min. Han var i si tid på ishavet og på ein av turane hadde dei med ein kokk frå Brandal. På veg ned frå utsiktstønna i masta, nekta han å gå baklengs. Har du nokon gong klatra i stige, skjønar du kva eg meiner. Av og til vert det heilt feil å gå rettvendt.

No har det forsyne meg samla seg ei sky over Storetinden. Ikkje i samsvar med prognosen. Vi får vone sola går klar.

Effektivitet og brøkregning

Kva vil det eigentleg seie å være effektiv ? Det burde vi helst ha klart for oss alle saman, sidan vi lever i ei tid der det å være effektiv nærmast er synonymt med det å ha livets rett.

Det er i grunnen utruleg enkelt å lage seg eit tal for effektivitet berre vi er fortrulege med heilt elementær brøkregning. Vi set berre opp ein brøk der det vi ynskjer (eller har) vert teljar og innsatsen vi må gjere for å få det slik, vert nemnaren.

Eit lite døme:

Har du ein elektrisk motor som yter 600 Watt men dreg 1000 Watt gjennom straummålaren din, får du brøken 600 Watt/1000 Watt. Dette gjev verknadsgraden 0,6, noko som er heller dårleg og i lengda vil det truleg løne seg å skifte ut motoren.

Dette ser veldig tilforlateleg ut og det er det som er det grunnleggande problemet. Det er så lett å få fram eit truverdig, matematisk korrekt og tilsynelatande uangripeleg tal for effektivitet, samstundes som det altfor sjeldan vert stilt spørsmål til korleis reknestykket er oppbygd.





Tenk deg eit avisbod som kvar dag deler ut 100 aviser i løpet av 1 time. Eg har aldri vore avisbod og veit ikkje om dette er eit realistisk eksempel eller ikkje, men kan likevel enkelt hoste opp eit tal for effektiviteten. Om dette er sommarstid eller i snøkave på ubrøytte vintervegar, om han har redda ein katt ned frå eit tre eller hjelpt ein uheldig sjåfør med å skubbe bilen or ei snøfonn i løpet av denne timen, har sjølvsagt ingenting i dette reknestykket å gjere. Eller er det så sikkert?

For det er berre det, at motoren frå eksempelet mitt står i eit rom som skal oppvarmast likevel og 350 av dei fordufta og dyrebare Watta vert omforma til varme som strøymer ut i romet. Då vert brått verknadsgraden 0,95 og det vil være heller råflott å investere i ein ny dersom motoren elles held mål.

Eg trur eg satsar på ein renessanse for brøkrekninga og det å ha fleire tankar i hovudet på ein gong.

CAD/JPY

Tykte du overskrifta var kryptisk ? Om det er noka trøyst, så gjorde eg og det. Vil du ha løysinga på gåta, kan du t.d. prøve å få eigaren av ein Kønigsegg, Ferrari Enzo, Porche Cayenne, Audi Q7 eller liknande dyrt leikety i tale. Statistisk sett vil dei kjenne tydinga, men du må risikere at prisen du betaler for svaret er å verte møtt med eit kroppsspråk som tydelegare enn ord uttrykker " Veit du ikkje det ein gong din stakkar, ikkje rart du må lurre rundt i ein snart 10 år gammal Opel".

Du skal heller få løysinga her hjå meg heilt gratis.

CAD: Kanadiske Dollar
JPY: Japanske Yen

Du vil kanskje vite kvifor eigarane av dyrt leikety er så familære med forkortingane ? Jau, det har seg nemleg slik at i Canada produserer ein olje. Dei er faktisk den 9. største produsenten i verda. Dermed vert valutaen i Canada råvarebasert. Han styrkjer seg når oljeprisen går opp og vert naturlegvis svakare når oljeprisen fell. Japan derimot, importerer 99% av oljen sin og verdien til japanske Yen har ein tendens til å stige med fallande oljepris og omvendt. Denne samanhengen har naturlegvis spekulantane oppdaga og dei kan tene gode pengar på varierande oljepris ved å kjøpe og selje CAD og JPY til rett tidspunkt.

Eg for min del er ikkje så sikker på om eg synest så mykje om denne gesjeften og meiner det burde være litt samsvar mellom t.d ansvar, nytteverdi, innsats og etikk på den eine sida og belønning på den andre. Ein skal ikkje sjå bort frå at dette skuldast mangel på kunnskap og/eller misunning frå mi side, men å hevde at dei gjer nokon stor innsats for å svekke fordommane mine, det ville vere å overdrive. Ikkje trur eg dei bryr seg det minste heller, for den del.

Analyse this...........

Eg skumma gjennom nettutgåva til Dagens Næringsliv i kveld, og av ein eller annan grunn beit eg meg merke i ein artikkel der konsernsjef Inge K. Hansen i Aker Kværner uttrykkjer otte for at regjeringa satsar for lite på oljeforskning. Sannsynlegvis har mannen rett i det han seier, men for meg vart ikkje dette hovudbodskapen i artikkelen. Eg fall av då eg las dette avsnittet:

– Myndighetene bør prioritere forskning på olje- og gass-sektoren. Dette bør tas ut av de årlige budsjettdiskusjonene, ellers taper vi for barnehageplasser, sa konsernsjefen.

Eg er langt frå ekspert på litterær analyse. I mi tid på vidaregåande skule valde eg bort analyseoppgåvene i norsk så sant eg kunne. Likevel sat eg med ei kjensle av at her var det noko mellom linjene. Så eg surra litt rundt på nettet for å finna noko som kunne bekrefte mistanken min. Eg fann dette:

- KONTRASTER blir ofte brukt som motsetninger for å tydeliggjøre, understreke eller forsterke noe. Eksempler på kontraster kan være rike mot fattige, gode mot onde, helter mot skurker. Andre eksempler kan være motsetning mellom by og land, kulturmotsetninger og generasjonsmotsetninger.

Nyttar konsersjefen her eit litterært verkemiddel for å tydeleggjere skilnaden mellom det viktige og det uviktige ? Eller meiner han at barnehageplassar er så viktige at han vil unngå å setje hjartesakene sine opp mot dei ? Det var dette eg vart sitjande å fundere på.

Med andre ord: Det verkemidlet som fekk meg til å legge merke til artikkelen i utgangspunktet gav meg samstundes heilt feil fokus og eg fekk ikkje med meg hovudbodskapen. Kva seier dei på journalistskulen om slikt ?

Sauer,bjøller, kattar og rottefangarar

For ei søye er det å være bjøllesau å vere på toppen av karrierestigen. Verane har sin eigen stige. Toppen av denne er å få bilete av seg i seminverkatalogen, ha ein avlsindeks på over 130 og få genene sine spreidde ut over heile kongeriket.

Det er strenge kriterier ein må fylle for å verte bjøllesau. Søya må være på toppen av det strenge hierarkiet i flokken. Men like viktig er det at flokken som heilskap og ikkje minst bonden har fordelar av at resten av søyene fylgjer bjøllesauen. Vegen frå fjellbeite til fårikålgryta er kort dersom ho ikkje stettar krava.

Googlar du "bjellesau" no for tida, får du mest ingen treff som handlar om firbeinte. Dei aller fleste treffa har med børsen å gjere. Ein bjellesau på børsen er ein som har så mykje pengar at dersom han bestemmer seg for å nytte ein slump av desse til å kjøpe seg opp i eit selskap, vil folk tru at her er det noko stort på gang og kursen vil automatisk stige. Når kursen er på topp, kan så han med bjølla selge unna og tene gode pengar, medan dei som har fylgt etter og er for seine i snuen, taper tilsvarande. Dette er heilt lovleg verksemd, men eg våger å påstå at det å kalle traderen ein bjøllesau, er å misbruke ein heiderstittel.

I børssamanheng ville det vere meir i samsvar med tradisjonane å bytte ut sauen med ein katt. Omgrepet "å henge bjella på katten" er henta frå ein av Æsop sine fablar. Er du i tvil om tydinga, kan du lese fabelen her.

Skal ein halde seg til temaet fablar og eventyr, tilstår eg gjerne at assosiasjonane mine går meir i retning av det skumlaste og dystraste eventyret av alle, det om rottefangaren frå Hameln, når eg les om Vollvik & co sine raid på børsen.

Vidundermedisin

Dei ytterst få, kan sikkert telje dykk på ei hand, som har lese noko av det eg har lirt av meg her på bloggen min, har kanskje lagt merke til at eg er svært glad i ordet berekraft. Eg meiner bestemt at det vi føretek oss her på jorda burde tåle dagslys om både 50 og 100, ja 1000 år for den del.

Det er lett å vere kynisk på nettet. Eg ser det tydeleg i det eg skriv sjølv og endå tydelegare i det eg stundom har lyst til å skrive. Men kynisme er ikkje berekraftig. Har du ein bodskap du gjerne vil formidle og kynismen tek overhand, vert det som å tenne ein lampe utan olje.Det brenn kanskje ei lita stund, men det er berre veiken som brenn.

Men no har eg funne ein vidundermedisin mot kynisme. Eg kjøpte nemleg siste plata til Bruce Springsteen her om dagen, "We shall overcome.The Seeger sessions", den første plata av the Boss eg har kjøpt sidan "Born in theUSA" kom ut og eg var på konsert saman med 30000 andre på Valle Hovin.

Plata skal nytast i store dosar og på høgt volum. Etterpå kan du lese gjennom teksten til "How can I keep from singing", eit bonusspor du finn på DVD´en. Så kan du setje deg ned og eventuellt skrive ferdig det du heldt på med. Eg tillet meg å gjengi 2. verset her.

What through the tempest loudly roars,

I hear the truth, it liveth

What through the darkness round me close,

Songs in the night it giveth

No storm can shake my inmost calm

While to that rock I'm clinging

Since love is lord of Heaven and earth

How can I keep from singing?

Kråke eller panda ?

Det vert sagt at 99,5% av alle artene som har eksistert på jorda er utrydda. Mennesket har av naturlege årsaker alibi for mesteparten av dette, det er trass alt ikkje lenge sidan den første homo sapiens dukka opp. Likevel, ikkje sidan dinosaurane og halvparten av artene på jorda døydde ut for 65 millionar år sidan har avgangen vore større enn no. Ein reknar med at kanskje så mykje som 100 arter forsvinn for godt kvar dag og at halvparten av alle arter på jorda er utrydda om 50-100 år. Mykje av dette skuldast utan tvil menneskeleg aktivitet.

Så kan ein stille seg spørsmålet. Kven er det som forsvinn og kven er det som overlever ? Grovt sett kan ein seie at generalistane, dei mangfaldige og tilpasningsdyktige overlever, medan spesialistane døyr ut. Kråka er ein typisk generalist med suksess. Pandaen derimot er ein spesialist som lever på ein knivsegg, totalt avhengig som han er av tilgang på friske bambusskot og ingenting anna. Eit tiltalande ytre tel ingenting i denne samanhengen.

På same måte vert eit samfunn, der utelukkande økonomiske kriterier vert nytta når ein skal vurdere kva som er framtidsretta og ikkje, meir og meir likt pandaen. Vi vert meir og meir sårbare. T.d. kunne ein i Brennpunkt på TV2 i går høyre at vi aldri, trass i all vår materielle velstand, har vore meir utsette for verknadene av ein pandemi enn vi er i dag.

Kan hende er det greitt å være panda i dag, men i lengda har eg mest tru på kråka.

Og dermed kan "peakoilerane" gå heim og legge seg

I dagen nettutgåve av DN kjem fylgjande gladmelding:

"Nordsjøen fortsatt full av olje"

Dermed burde "peakoilerane", plagsame dommedagsprofetar og miljømoralistar gå skamfulle heim og legge seg. Skulle ein tru. Dersom ein kun les overskrifta. Les ein derimot gjennom stykket, finn ein ingenting som burde få nokon av dei nemnde til å gå i skammekroken. Essensen er vel heller:

• Sannsynlegvis er mesteparten av den lett utvinnbare oljen i Nordsjøen allereie oppdaga, men ein kan framleis gjere det ein kallar betydelege funn.

Problemet er ikkje at jordskorpa ikkje inneheld hydrokarbonar. Sjøbotnen under Norskehavet inneheld t.d. uhorvelege mengder kol. Sannsynlegvis nok til å dekke verda sitt energibehov i fleire hundre år. Men å gjere denne energien tilgjengeleg, det vert ei heilt anna sak. I Canada og Venezuela finst tjøresand som i utgangspunktet også skulle kunne redde oss gjennom dei næraste hundre åra, men her støyter ein på noko av det same problemet i tillegg til dei alvorlege miljøkonsekvensane vi veit at utvinninga av denne ressursen har.

Ein føresetnad for at vi skal kome oss ut av uføret er at vi først som sist innser at "The Big Fix" sannsynlegvis ikkje vil dukke opp og å forsone oss med ei framtid der energi vert ei mangelvare.

Hittil har dette for det meste handla om å utvikle ny teknologi, men like viktig vert det å "ominreie" hovuda våre slik at det går an å vere menneske sjølv utan t.d. to sydenturar i året og "gratis" mat frå andre sida av kloden. Med andre ord: Skape ei kollektiv bevisstheit om kva veg det ber og vilje til å ta ansvar.

På bakgrunn av dette er det ikkje sikkert at overskrifta i DN er så positiv likevel.

BNP og oljefest

Øystein Stray Spetalen ventar seg 10 år med oljefest og gikk i Dagens Næringsliv den 22. april ut med fylgjande spådom.

– Jeg tror vi kommer til å få ti år med et helt fantastisk marked innenfor olje. Du ser aldri igjen 30-tallet på oljeprisen, ever in your life, sier Spetalen til avisen.

Les meir

Truleg har mannen rett i det med festen. Kven det derimot vert festleg for er meir usikkert. Eg for min del vert litt skeptisk når økonomane kjem dragande med "BNP". Stray Spetalen hevdar at ein dramatisk auke i energikostnadane ikkje får alvorlege fylgjer for økonomien. Årsak: BNP har auka så mykje at andelen som vert nytta til energi likevel ikkje vert urovekkande stor. Skal ein vurdere denne utsegna er det ein føresetnad at ein veit kva BNP står for. Svein Sjøberg, professor i realfagsutdanning ved UIO,skriv dette om BNP:

BNP per capita fanger bare én eneste dimensjon, nemlig den økonomiske. Denne endimensjonale målestokken trekker derved bort oppmerksomheten fra at andre faktorer kan være minst like viktige for at folk skal ha det bra. Konsentrasjonen om bare det økonomiske leder oss til å tro at alt det andre deretter kommer av seg selv.

Men i tillegg til bare å fange bare en dimensjon, altså den økonomiske, er BNP per capita dårlig også for dette formål. For et gjennomsnitt fanger ikke inn ulikheter og skjevheter i et samfunn! Hvis 9 av 10 tjener null, mens den tiende tjener en million, da blir gjennomsnittet 100 000. Men det samme gjennomsnittet blir det også i et land der alle tjener 100 000. På statistikken kommer disse to landene likt ut. Men i det ene landet lever alle bra, i det andre lever 90 % i den største nød, mens noen få kan velte seg i stor rikdom.

Like ille er det at BNP bare fanger inn den 'synlige' delen av økonomien, den del som finner veien til et 'marked'. Et stort antall bilulykker fører til at BNP øker, likedan at mange ligger på sykehus. Privat omsorg for syke og gamle gir for eksempel ingen uttelling på BNP, mens hvis de samme menneskene plasseres på sykehus eller institusjoner med lønnet personale, så øker BNP.

Bruk av mål som BNP per capita har altså minst tre åpenbare svakheter: Det antyder at det økonomiske er det viktigste av alt, den skjuler skjevhet og urettferdighet og den fanger bare inn det som omsettes på et marked.

Det kan altså være viktig å minne om noe helt grunnleggende: Økonomisk vekst er ikke noe mål i seg selv, men må være et middel for å nå noe langt viktigere: det viktige er hvordan mennesker har det, hva slags liv de lever, om de er sunne og friske, at de har tilgang til det de trenger, at deres liv kan preges av frie valg der de kan realisere seg selv, et liv der ikke hele livet er en skjebne, der alt er gitt eller forseglet fra fødselen.

Les meir

Konklusjonen må være at utsegna til Stray Spetalen i alle fall ikkje er "fattigmanns trøyst"og det hadde heller ikkje skada om han hadde teke inn over seg at høg oljepris ikkje eine og åleine skuldast lave investeringar i t.d. oljeriggar dei siste 20 åra, men at også politiske og ikkje minst fysiske realitetar spelar inn.

Vern

Biletet er lånt herifrå

Tenk deg at det vart utlyst ein konkurranse der ein skulle kåre den beste heimen i kongeriket. Dei fleste av dykk vil nok hevde at dette vil være eit håplaust prosjekt, men vær med på tankeeksperimentet likevel.

Konkurransen vert arrangert etter Idol-metoden. Kandidatatane vert vurderte av ein fagjury og TV-publikum og vert utstemt ein etter ein og til slutt sit ein att med ein vinnar. Etter at feiringa er over og alle kamera er avslegne, melder spørsmålet seg. Kva skal ein gjere med landets beste heim ? Sjølvsagt må han takast vare på, men korleis vernar vi ein heim ? Det gjer ein ved å stenge av straum, vatn og telefon og legg sterke føringar for bruken. Eller.... vil det være så lurt? Kan det tenkjast at resultatet etter kort tid vert som på biletet ovanfor? Og dessutan, ein heim omfattar meir enn skalet rundt.

Stadig nye område her i landet vert omfatta av ei eller anna form for vern og mange får kvardagen sin og livsgrunnlaget sitt endra på grunn av det. Kan hende vil det skape større forståing for vernetanken dersom forvaltninga legg meir vekt på å verne dei prosessane som har gjordt eit stykke natur verneverdig og mindre vekt på konserveringstenkinga.

Engasjementet sin vær varsom plakat

Engasjement er ein føresetnad for eit fungerande demokrati og skulle såleis vere ein positiv ting. Framvoksteren av internett har gjeve det folkelege engasjementet ein heilt ny arena å uttrykkje seg på og eg må vedgå at eg dei siste åra har sosa bort ein del timar framfor skjermen ved å fylgje med på ulike debattar. I og med at du les dette, sit vi truleg i same båten du og eg. Stundom vert eg skræmd av kva folk kan finne på å skrive til og om kvarandre og det verkar som om internett kan lokke fram misantropen i dei fleste av oss og skylappane har gode vokstervilkår i digitale drivhus.

Pressa har sin ver varsom plakat. Eg er ikkje alltid like overtydd om at han er pensum på journalistskulen. Dersom du ikkje har fått med deg innhaldet, finn du han her.

Kanskje burde vi vanlege dødelege ha vår plakat vi også, men kan hende held det dersom vi skriv ned fygjande på ein lapp og les han kvar gong før vi set oss til tastaturet.


Den som har stengt sig inne i sitt bur
fornærmet over menneskets natur,
og der begraver sig i visdomsbøker
og mener det er sannheten han søker,

og den som mener blomster å forstå
og aldri møtte barneøines blå,
men søker dalens dyp og bjergets tinde,
han søker intet og vil intet finne.

Men vil du dele dine likes kår,
da kan det skje dig, slik som tiden går
i felles håp og savn og ydmyk møie,
at kjærligheten åpner for ditt øie.

Meiner du at du har lese det før ? Ja, det vart skrive av Arnulf Øverland i 1929 og er tre første strofene i "Til en misantrop" Resten av diktet finn du her.

Nitrogen, mat og oljepris

I naturfagtimane på skulen lærte vi om fotosyntesen. Den verka grei. Den andre "store" syklusen vi skulle lære oss, handla om nitrogen og var litt verre å få tak på. Likevel har det etterkvart gått opp for meg kor viktig han er for alle levande vesen på kloden.

Nitrogen er grunnstoffet det er mest av i atmosfæren, ca 79% av volumet. Alle levande skapningar er avhengige av nitrogen som er ein viktig byggestein i protein. Planter kan ikkje nytte seg av dette nitrogenet direkte. Det må omformast til t.d. ammoniakk først. Dette krev energi og i naturen er det bakteriar som tek seg av mesteparten av denne jobben.

Etterkvart som vi vart mange på jorda, synte det seg at tilgangen på fiksert nitrogen vart ein begrensande faktor for matproduksjonen. Dette problemet løyste dei to tyske vitskapsmennene Fritz Haber og Carl Bosch då dei fann opp det som i ettertid har vorte kalla Haber-Bosch metoden. Den går grovt sett ut på å produsere ammoniakk (NH3) av "luft" (nitrogenet) med hydrokarbonar som drivstoff.

Denne prosessen har hatt enorm effekt på nitrogenkrinslaupet. Medan ein meiner at innhaldet av CO2 i atmosfæren har auka med 30% sidan byrjinga av den industrielle revulusjonen, har mengda med fiksert nitrogen i biosfæren auka med 100% sidan 1. verdskrigen.

Ein kan i grunnen meine kva ein vil om bruken av kunstgjødsel, men slik vi har innretta jordbruket vårt her på jorda, er det heilt utenkjeleg å produsere nok mat til ei aukande befolkning utan.

Kunstgjødselen er ein av dei viktigaste innsatsfaktorane i jordbruket og utgjer ein stor del av utgiftene. I og med at hydrokarboner er ein vesentleg ingrediens, vil prisane variere med oljeprisen. Oljeprisen kjenner ingen nasjonale grenser, så det er klart at konsekvensane av stigande oljepris vert større i eit lavkostland enn i eit høgkostland. Det er verda sine millionar fattige, dei vi alle har slik omsorg for som taper mest. No igjen.

Prisen på olje er lik, same kva han vert nytta til. (Rett skal vere rett, luringen Chavez i Venezuele skaffar seg poeng ved å levere rimeleg fyringsolje til dei fattige i USA) Når ein tek omsyn til at den eine prosenten av forbruket som vert nytta i Haber-Bosch metoden er så viktig for matforsyninga på jorda, burde ein kanskje verte litt meir kritisk til kva ein nyttar resten av oljen til. Eg tykkjer uansett det verkar litt skummelt at matforsyninga skal vere avhengig av om kong Fahd Ibn Abdel-Aziz al Saud av Saudi Arabia har ein god dag eller ikkje.

Straumkrise og bedriftsøkonomi

Vi er sannsynlegvis bortskjemde, men når vi først er vande med at der kjem lys i pæra når ein slår på brytaren, er det vanskeleg å forsone seg med tanken på at det ikkje skal være ei sjølvfølge lenger. Einkvan har ansvaret. Kven denne "einkvan" er, er ikkje så lett å få tak på. Tidlegare kunne ein rope på det offentlege, men etter at elforsyninga vart underlagt same reglar som anna næringsverksemd, er der ingen i andre enden lenger. Det vi før såg på som eit gode vi hadde rett på, til liks med helsevesen, skulegang, vatn i springen og post i postkassa, er no underlagt strenge bedriftsøkonomiske vurderingar. Dette utsnittet frå dagens leiar i Dagens Næringsliv skulle illustrere tankemåten:

"Vårt råd til staten er det samme når det gjelder overføringskabel som gasskraft uten CO2-utslipp: Vent til det er lønnsomt. Og hvis kabelen er lønnsom, er det ingen grunn til at staten heller skal legge pengene i Statoil/Shells gasskraftverk enn i den."

HEILE LEIAREN

Tanken er altså at ein ikkje skal gjere noko med straumforsyninga før krisa har framprovosert så høge straumprisar at prosjektet isolert sett vert lønsomt. Basta. Dei fleste veit at det å bygge kraftliner eller gasskraftverk tek tid, men dei menneskelege og økonomiske konsekvensane dette vil ha, tel ikkje i denne rekneskapen. Kan hende vil enkelte sjå på det som eit skræmande scenario dersom same tenkemåten skal gjennomsyre all forvaltning og samfunnsplanlegging.

Kveldssong for hydrokarbonar: Exxon mot røkla?

Kveldssong for hydrokarbonar: Exxon mot røkla?

Men størst av dei er.........handel?

For ein lekmann (med nokre få, sjølvoppnemnde unntak, er vi i den katagorien alle saman på dei fleste område i livet) kan det vere eit problem at ekspertane, dei ein burde kunne stole på, synest å arbeide med vasstette skott mellom seg. Det hadde t.d. vore interessant å sett ein økonom rekne ut verdien på lasta Noah hadde med seg i arka, men det er lite truleg eg får oppleve å sjå det reknestykket.

Det er nokre månader sidan no at WTO-tingingane var godt stoff i media. At det er stilt for tida, tyder ikkje at tingingane har stogga, men alle redaktørar med næringsvit har skjøna at vi har fått nok. Mange meiner likevel at det er naudsynt å få i stand ein avtale. Så kan ein spørje seg, kva er vitsen med all denne frie handelen? Heldigvis har vi ekspertar til å svare på slikt:

"Poenget med handel er at man produserer det man har et komparativt fortrinn i produksjonen av. For Norges del er det for eksempel fisk, energi og kunnskapsintensive produkter. Det er i hvert fall ikke jordbruksvarer."

Ivar Gaasland,

forskar ved Samfunns- og næringslivsforsking ved NHH

OK. Men kan vi vere trygge på at ein i ei næringsnøytral verd der politikarar og styresmakter får mindre makt og overlet meir til det private og dei store internasjonale selskapa, får betre føresetnader til å møte dei verkelege store utfordringane som t.d fattigdom, klimaendringar, rovdrift på natur og livsgrunnlag og ei global energikrise? Evolusjonsteoretikarane har kome fram til at vi menneske til liks med andre dyr, ikkje har nokon innebygd "GPS" som sikrar at vi oppfører oss på ein måte som sikrar livsgrunnlaget for oss som art. Inga trøyst å få frå den kanten.

"Gjennombruddene (i evolusjonsteorien) omfattet også å slutte å tro at dyr oppførte seg til ”artens beste”. I stedet ble det snakk om individenes beste, og dypest sett fordeler for de genene individene bærer. Dyr er f.eks. ikke snille med hverandre eller lar være å angripe hverandre til artens beste, men fordi dyrene selv kan tjene på det i en rekke situasjoner."

Iver Mysterud,

cand.scient. i zoologi og doktorgradsstudent ved Biologisk institutt ved UIO.

Kan det tekjast at forbrukarmakta er redninga? Ikkje særleg sannsynleg om vi skal ta omsyn til kva Adam Smith har å seie.

"The real price of everything, what everything really costs to the man who wants to acquire it, is the toil and trouble of acquiring it."

Adam Smith,

grunnleggar av den moderne marknadsøkonomien

Dt gjer ikkje saka enklare for ein stakkar at informasjonen vi får, sjølv frå store og seriøse næringslivsaktørar, langt frå alltid er i samsvar med realitetane. Det må vere lov å prøve seg, men eg vonar at dei fleste er samde med meg i at det å gå ut slik oljeselskapet Exxon Mobil gjorde 2.mars i nettutgåva av New York Times er å gå litt for langt. Sjå permalinken i neste post.

Kinder-egg, minst tre ting på ein gong

Ein skulle ikkje tru det gjekk an. I dag var Kenya Airlines vertskap for representantar frå The Boeing Company for å feire kjøp av 6 nye "786 Dreamliner". Snakk om perfekt timing:

• Kenya svelt. 3,5 millionar er hjelpetrengande. Naturen har hoppa over to regntider og store område er så tørre at der ikkje gror mat, verken for folk eller dyr.
• Det er etter kvart stor semje om at tørken er eit resultat av dei globale klimaendringane.
• Trass i at enkelte vel å ikkje tru på det, er eg godt selskap når eg hevdar at utslepp av klimagassar i alle høve er ei medverkande årsak til klimaendringane.
• Transportsektoren er kjelde til ein svært stor del av utsleppa og utsleppa frå luftfarten er særleg skadeleg i og med at drivhusgassane vert slepte ut i stor høgde.
• Så er det dette med framtida for luftfarten i det heile. Det er ein bransje som er heilt avhengig av tilgang på rimeleg drivstoff. Differansen mellom produksjonsevne og etterspurnad minkar stadig, enkelte hevdar endåtil at vi allereie har passert "peak oil" med dei konsekvensane det kan få.

Er ei god nyheit alltid godt nytt ?

Det går så det grin i det lokale næringslivet for tida. Bustadbygginga i Møre og Romsdal var rekordstor i fjor, og bransjen har fulle ordrebøker. I Kristiansund åleine er det planlagd 450 nye bustader. Ein skulle tru at dette var godt nytt og isolert sett er det vel det også.

Men så var det dette med å ha to tankar i hovudet på ein gong. Ei av dei sakene som er mest framme i lokale media for tida er den komande kraftkrisa i Midt-Norge. Vi har allereie underdekning av elektrisk kraft og når Ormen Lange vert sett i drift, vil underskotet verte så stort at vi kan risikere straumutfall og rasjonering. At straumprisen vil auke mykje, har vi allereie sett dei første teikna til.

Eit straumforbruk på 20000 kWh i året er ikkje uvanleg i ein einebustad. Kvar nybygd einebustad i Møre og Romsdal og Trøndelagsfylka vil altså bidra til å auke kraftunderskotet med 20000 kWh i året. Samanlikna med auken i kraftbehovet til industrien er kanskje ikkje dette noko å skrike opp om, men likevel........Dei 450 planlagde bustadene i Kristiansund representerer eit forbruk som tilsvarer det ei stor vindmølle produserer. (Ulempen med vindmøller på våre kantar er at dei produserer minst når behovet er størst. Kuldeperiodar og vindstille er trufaste fylgjesveinar hos oss. )

Inga medalje har 2 framsider

DnB nor la i dag fram2005-resultatet sitt med rekordoverskot. I samband med dette uttalar konsernsjef Svein Åser at perioden 1995-2025 i framtida sine historiebøker vil verte kalla "norges økonomiske gullalder". Sjefsøkonom i Handelsbanken, Knut Anton Mork er samd og meiner vi kan takke Kina for dette. Kinesarane sørger for høg oljepris og billege varer. Baksida av medaljen vert den prisen miljøet og framtidige generasjonar betaler for veksten i Kina. Tida vil vise kva som vil stå i historiebøkene om dette. At det nokon gong vert nytta som eksempel på berekraftig forvaltning er vel heller tvilsamt.

à propos krenkande ytringar

Her har du ein lenk til bloggen til Ruud Elmendorp, videojournalist med base i Nairobi. Eit av bileta i montasjen har eg lånt av han.

Har desse to bileta noko felles ?

Ja, ganska mykje faktisk. Både flyet og pumpa nyttar fossilt drivstoff og er i grunnen fullstendig ubrukelege dersom tilgangen på drivstoff stoppar opp.

Bileta er illustrasjonsbilete til to nyhende som heller ikkje har så mykje til felles ved fyrste augnekast.

1. Norwegian-sjef Bjørn Kjos gjekk i førre veke (2.februar) ut med at dei i framtida vil rekruttere besetning frå lavkostland.
2. Risbøndene i Bangladesh må stanse utplantinga av ristypen Boro då dei ikkje lenger har råd til diesel til pumpene som driv vatningsanlegga. Boro er ein ristype som gjev store avlingar, men krev kunstig vatning. 55% av risavlingane i landet kjem frå denne nye ristypen.

Her kjem forklaringa på kvar eg vil med dette tåkepratet:

• Luftfarten er ei drivstoffintensiv næring. Lønene til flybesetningane utgjer ein liten del av driftsutgiftene.
• Risdyrking er ei arbeidsintensiv næring.

Er det ikkje då eit paradoks at luftfarten som nyttar enorme mengder drivstoff skal spare ved å kutte lønsutgifter, medan risbøndene i Bangladesh, som nyttar store mengder arbeidskraft må gje opp avdi dei ikkje har råd til dieselskvettane dei treng til vatningsanlegga sine?

Elles har desse sakene andre sider ved seg som er drivstoff til mykje tankespinn om t.d. energipolitikk, globalisering, økologi og landbrukspolitikk, men det får vente til seinare.