Tankar som må kombinerast

Utanriksministeren vår har vore i Davos og fått håp om at WTO- forhandlingane snart skal kome i gang att. Det skulle innebere at kritikk og latterleggjering av norske bønder og norsk landbrukspolitikk snart går inn i ein ny glansperiode. Vi kjenner alle utsegn av typen.:

-Landbruk er ein luksus ingen rike land burde ta seg råd til å halde seg med.

-Eksport av landbruksprodukt er springbrettet fattige u-land har til å kome seg ut hengemyra. Det er umoralsk av rike land å subsidiere eigne bønder og på den måten stoppe den skjøre økonomiske veksten i den fattige delen av verda.

Eg vil ikkje bruke plass på å kommentere desse utsegnene her. Eg vil derimot dra fram to artiklar eg støtte på i nettutgåva av Dagens Næringsliv i dag som eigentleg skulle gjere kommentarar overflødige.

Endret klima krever nye planteslag

-Det må utvikles nye planteslag tilpasset et endret klima dersom en skal unngå hungersnød i fattige utviklingsland, mener et globalt nettverk av landbruksforskere.
Vi snakker om en enorm utfordring, om å hindre omfattende hungersnød i utviklingsland, sier Louis Verchot fra et forskningssenter i Kenya til BBC.
Problemet med å finne planteslag som kan tilpasses et endret klima er en av de viktigste utfordringene for landbruksforskere i det globale CGIAR-nettverket, som møtes til nettverkets årlige samling i Washington denne uka.
CGIAR er et nettverk av ledende forskningsinstitusjoner med oppgave å utvikle og forbedre landbruket i utviklingsland.

Heile artikkelen finn du her: Trykk



Dramatisk klimavarsel

-Verdens klimaforskere blir stadig sikrere i sin sak.

-Raskeste siden forrige istid

Klimaforhandlere og embetsmenn fra over hundre land skal finslipe formuleringene på møter i Paris denne uka. Men hovedkonklusjonene i forskernes rapport er allerede klar: Vi kan vente oss en temperaturøkning i dette hundreåret på mellom 2 og 4,5 grader, med rundt 3 grader som det mest sannsynlige. Det er en raskere temperaturøkning enn noen gang siden forrige istid for 11.000 år siden.

Både EU og Norge definerer en temperaturøkning på mer enn 2 grader som «farlig». En slik økning vil blant annet få store konsekvenser for mange arters muligheter til å overleve, den kan ramme jordbruk og tilgang på ferskvann for mange millioner mennesker og gi økt hyppighet av ekstremt vær, blant annet alvorlig tørke i Sør-Europa.


Heile artikkelen finn du her: Trykk

Dersom ikkje media kan vere edruelege nok til å ha dette som bakteppe når dei skal dekke eventuelle WTO-forhandlingar, har dei vore for lenge på festen.

Til å få hovudverk av

Eg trur at eg minst ein stad her på bloggen har skrive at ein bør kunne ha to tankar i hovudet på ein gong. No har eg endå ein gong erfart at dette ikkje er uproblematisk. Det finst tankar som rett og slett ikkje let seg kombinere og oppfører seg som hund og katt oppe hjernekassen.

Eg las eit par ting i går som er bakgrunnen for ufreden:

På oljekrisa.no fann eg ei lenke til ein artikkel skrive av Torbjørn Rydberg, forskingsleiar ved CUL (senter for berekraftig jordbruk) i Uppsala. Overskrifta var :

-Vi tar mer och mer från naturen och blir vi dermed rikare ?

Eg kjempa meg gjennom dei 6 sidene på vanskeleg svensk og skriftsorleik 8, ja.. 10 då for kjentfolk. Det var absolutt verd innsatsen.

Eg har plukka ut eit par brotstykke og etter fattig evne omsett det til enkel norsk:

Det vert meir og meir openberrt at allt heng i hop her på jorda. Kunnskap om og innsikt i dette vil i lengda vere avgjerande for velstanden og i siste instans, overlevinga vår.

Vi veit i dag at produksjonen er avgrensa både av ressurstilgang og naturen sin kapasitet til å handtere restprodukta. I og med at ein kvar framstillingsprosess krev ressursar, vil han også få konsekvensar på begge desse områda.. Opptørkande oljekjelder, minkande regnskogar, klimaendringar, forureina vatn, fertilitetsforstyrringar, algeoppblomstringar og liknande, er berre ulike symptom på same problematikk.

Du finn heile artikkelen her: Trykk (Last ned og lagre i tilfelle lenka skulle vert broten. Dette er berre for bra til at det skal forsvinne i det blå)

Eg angrar på det no, men eg var også innom aftenposten.no og der kunne eg lese:

- Estetikk er den nye moralen

Estetikk er blitt den nye moralen - vi dømmes ut fra vår dårlige smak, sier seniorkonsulent Marius Jensen i Opinion. Nå er det helt greit å gå på trygd - men det er ikke helt greit å se dårlig ut eller å ha det stygt hjemme.
Han viser til at både interiør og klær er blitt så billig at man ikke lenger har noen unnskyldning for å ha et utdatert hjem eller en haugete garderobe - stort sett alle kan bruke et par hundrelapper på IKEA eller HM og se helt bra ut og få det fint hjemme.
- Så kan du kanskje dømmes for å ha et IKEA-hjem - men ikke for at du har det stygt - for det ser jo bra ut, sier han.
Når alle kan og skal ha det fint hjemme, er det nå detaljene som avgjør - og som avslører deg.
- The Devil - eller din indentitet - is in the details.

Du finn heile artikkelen her:Trykk

Eg kjem ikkje til å legge mykje energi i å mekle mellom urokråkene i hausen. Dersom dei ikkje roar seg snart, vil eg sleppe ut den eine. Det vert ikkje noko vanskeleg val.

Pust inn

Det finns stunder då:

Dommedagsklokker får vere dommedagsklokker,

Klimakrise får vere klimakrise,

Peak oil får vere Peak oil,

og sauene får vente litt på frukosten.

Så kom han då, endeleg

Men jammen sat han langt inne i år, vinteren, som ein "spin-off" av ekstremveret lenger sør i Europa (eller er det omvendt ?) . Aldri så gale at det ikkje er godt for noko. Men slikt er lett for meg å seie, som sit midt i idyllen og ser på raudstrupa som kikar forundra på på meg frå ein tynn, frosen bjørkekvist med nysnø på.

Frå hjulet til iPhone

Temamessig er nok dette litt på sida av det du vanlegvis finn på denne bloggen, men eg har planar om å ro meg i land til slutt. Bakgrunnen for digresjonen er ei oppleving eg hadde rett før jul.

Dotter mi ynskte seg ny MP3-spelar i julegåve. Helst skulle det vere ein iPod med 8 Gb minne og spelaren skulle vere raud (kjøper du ein raud iPod, gir du samstundes nokre kroner til HIV-forskinga). Denne spelaren var ventande på marknaden med det første, så eg bestemte meg for å vente. Jula nærma seg med stormkast, (sitat: Arild Oppheim i Norgesglasset) men då eg var i ferd med å gi opp, var han der ein dag i rette fargen og eg slo til.

Før pakken var pakka opp på julaftan var iPoden død. Ikkje det at han ikkje fungerte (det hadde ikkje vore uvanleg det heller, etter det eg høyrer), men rykta ville ha det til at iPhone var rett rundt hjørnet og det vart annonsert at iPoden dermed var avlegs. Det var då det slo meg at her må det vere eit eller anna ramlande gale.

God musikk er tidlaus, musikken som vert nedlaste er ofte innspelt med 30-50 år gamle instrument, studioteknikarar leitar med lys og lykter etter eldgammalt innspelingsutstyr som dei betaler astronomiske summar for. Og så prøver dei å innbille oss at avspelingsutstyret er ubrukeleg etter ei veke...

Har du nokon gong fundert over kva det er som driv den teknologiske utviklinga ? Enkelte har hevda at latskap, eit ynskje om å gjere livet meir behageleg, er den grunnleggande drivkrafta. Dette har nok mykje føre seg, men er nok ikkje heilt dekkande.

Hjulet er truleg den viktigaste oppfinninga nokon gong. Det eldste hjulet ein kjenner til, er ca. 5500 år gamalt og vart laga av ein sumer der det no heiter Irak. Dette hjulet er eit resultat av utviklingsarbeid over fleire tusen år. Det heile byrja med at ein eller annan fann på at det var lettare å flytte tunge ting dersom ein rulla det på tømmerstokkar. Sidan balla det på seg, bokstavleg tala. Eg tek nok ikkje mykje feil når eg påstår at drivkrafta bak utviklinga av hjulet var eit ynskje om å redusere blodslitet. At stormenn utnytta ”teknologien” til å få bygd seg palass, forsvarsverk, tempel og store minnesmerke over seg sjølve, er ei anna side ved saka. Eg vil ikkje uttale meg for skråsikkert om kva som er årsak og verknad her.

Sidan den gong har utviklinga berre gått raskare og raskare og motiva bak kvar enkelt nyvinning har variert. Stundom har det vore rein galskap, av og til eit ynskje om verdsherredøme og ikkje reint sjeldan, ein kombinasjon av desse.

Her ei lita solskinshistore :
Hans Wildorf hadde for hundre år sidan ein draum om å lage eit kronometer som var så kompakt at det kunne nyttast som armbandsur. Ei umogleg kombinasjon den tida. Resultatet vart Rolexen, for mange det ultimate statussymbolet. Eig du ein Rolex Oyster til 100000 kroner, då er du ingen kvensomhelst. Men grunnlaget for statusen er og blir ein visjon, ein personleg ambisjon, fantastisk presisjon og kvalitet. Dette er eigenskapar som gjorde at Rolex overlevde den digitale revolusjonen. (Ein skal ikkje sjå heilt bort frå at eigarstrukturen hade sitt å seie. Rolex er ikkje eit AS og har ingen krav på seg til å vere bidragsytarar til utbyttefesten)

I store trekk var nok kapprustning og romkappløp lokomotiva for utviklinga i førre århundre, men mot slutten av hundreåret skjedde det eit eller anna. Så no sit eg her med min eigen konspirasjonsteori.

Vil du vite kvifor batteriet på den gamle MP3-spelaren din tilfeldigvis vart så dårleg då den nye modellen endeleg vart lansert? Her får du forklaringa.

Det store bondefangeriet

Vi omdefinerer "god kvalitet"og innfører omgrepet "rett kvalitet". Dette er ei omskriving for "det dårlegaste som er bra nok". Så seier vi at god kvalitet = rett kvalitet = ................ . På den måten kan vi produsere "skit" utan å kome i konflikt med kvalitetssikringsrutiner,ISO-sertifiseringar og CE-merking.

Vi sørger for å synkronisere marknadsføring, teknologisk utvikling og levetid på produkta. På den måten kan vi "avlive" eit produkt i god tid før reklamasjonane vert for plagsomme. Har marknadsføringsfolka gjordt jobben sin, vil forbrukaren oppfatte eit havari kun som eit godt påskot til å kjøpe seg det siste nye. Motivasjonen til å nytte seg av forbrukarrettane vert heller små.

Så kjem dei store spørsmåla. Kor lenge kan dette vare ? Er det mogleg å kombinere ein økonomi som baserer seg på ein slik tenkemåte med truverd i miljø- og energipolitikken ?

Kan det tenkast at vi må vi finne opp hjulet på nytt? Eller vil det hjelpe om vi som forbrukarar vert flinkare til å stå på krava? Ein mobiltelefon skal vare i 5 år. Ein MP3-spelar kjøpt på Europris for 29 kr skal vare i allefall 2 år.

I dag vil eg vere berre snill (nesten)

Vanlegvis hadde eg leita etter ein høg hest å klatre opp på no, men det har eg ikkje tenkt å gjere. Ein skal ikkje sjå bort frå at denne snillismen botnar i at Vegard Ulvang, Kjetil André Aamodt og Skjeldalbrørne er mellom dei største idrettsheltane mine, men ikkje berre det.

Bakgrunnen for dette innlegget er sjølvsagt oppstarten av ”Hvit Vinter”, vinteridrettane sin miljøkampanje. Dei presenterer seg sjølve på denne måten:

-Det finnes både globale og lokale grunner til å engasjere seg for klimaet på kloden.
Nå kan ikke hver enkelt av oss forhindre den globale oppvarminga, men hva vi gjør sammen har stor betydning. Vi som er initiativtakere til Hvit Vinter tror på den gode smitteeffekten. Hvis du kjøper en bil som kan fylle bioetanol, vil bekjente vurdere det samme. Spør stadig flere på bensinstasjonen om det kommer pumper for bioetanol, vil ønsket bli kjent.

Vi tror i litt større målestokk at det er viktig at Norge gjør mest mulig for å kutte klimagassutslippene på hjemmebane. Det dreier seg om den psykologiske effekten land i mellom.

Les meir her

No er det ikkje slik at bioetanol representerer noko endeleg løysing korkje når det gjeld utselepp eller energitilførsle. Det er først og fremst engasjementet til initiativtakarane som gjer meg så venleg innstilt. Dei fleste som har sett seg inn i problemstillingane, erkjenner at det å greie utfordringane som ligg franfor oss, krev mykje meir drastiske verkemiddel enn å bytte drivstoff til bilane våre. Vona mi er at engasjementet skal smitte og dermed skape motivasjon for dei gjennomgripande endringane som må kome .
For ikkje lenge sidan var avskaffing av fattigdomen i verda den store mediesaka. Dersom vi i 2005 verkeleg meinte noko med dei kvite armbanda med påskrifta ”Make poverty history”, må vi nytte ”Den Store Nye Syretesten” på alt som vert presentert som løysingar. Den går ut på at svaret må vere ja på fylgjande spørsmål: Hadde dette vore ei løysing dersom alle 6 milliardane på kloden hadde same forbruket som oss ?

Døme: Hadde 3 milliardar bilar på bioetanol representert eit framsteg ?

Eg vil likevel ynskje ”Hvit Vinter” lukke til og vonar dei får høve til arbeide uavhengig av organisasjonane som står bak ”Miljøstiftelsen Zero”. Ikkje alle av dei har eit like godt rykte .

Støttespelarane til Zero finn du ved å klikke her
Her har du litt om ein av dei, Exxon-Mobil

Pascal Lamy på turné

NHO har også i år samla det som står og går av norske næringslivstoppar og politikarar til sin årvisse konferanse. I år hadde dei m.a. invitert generalsekretær i WTO, Pascal Lamy. I førehandsomtalen i Dagens Næringliv kan vi lese:

-Generalsekretær i WTO, Pascal Lamy, kommer til å omtale Norge som en av verstingene blant proteksjonistene som hindrer den frie verdenshandelen. Mange i salen vil føle seg truffet.

Og dei fekk som bestilt. Pascal leverte varene. I referatet frå same avis kan vi m.a. lese:

-Landbruket vil lide. Norge er positive til 80% av endringene som foreslåes av WTO, anslo Lamy, men svært negative til alt som omhandler landbrukstoll og subsidier.
- Norge tilhører de ti landene som har høyere tollsatser og subsidier enn EU, og det er et rimelig høyt sammenligningsgrunnlag, sa Lamy og mottok nervøs latter fra salen.
- Norge må gi litt. WTO-runden som nå pågår vil helt sikkert føre til lavere tollsatser på landbruksvarer og lavere subsidier, og det vil påvirke dere, sier han.

Det er ikkje til å stikke under ein stol at norsk landbruk eksisterer i si noverande form avdi det er politisk vilja. Landbrukspolitikken er så komplisert at det har vore hevda at kun bondelagsleiaren og Vårherre har hatt oversikt, men at Vårherre gav seg ein gong tidleg på 70-talet. På den andre side ser eg ein tendens til at skråsikkerheita er proporsjonal med kunnskapsløysa og mangelen på evne eller vilje til å sjå på emnet i større samanheng.

Ein kan meine kva ein vil om tollsatsar og offentlege subsidiar, men det er trass alt eit system som er ope for innsyn. Alle opplysningar er tilgjengelege og einkvar kan gjere seg opp si eiga meining. Vi lever i eit demokrati og har såleis den landbrukspolitikken politikarane på stortinget vedtek.

USA er eit av landa som pressar mest på for å få Noreg til å redusere overføringane til landbruket. Der i garden er ikkje alt like gjennomsiktig som her. Eit døme:

Kina er i ferd med å stå fram som den verkelege økonomiske stormakta i verda og for å omskrive ein gamal "good saying", så vil verda gå den vegen Kina sparkar. Det gjeld altså å få Kina til å sparke rette vegen. For ein nasjon som produserer matvarer som skal omsetjast på verdsmarknaden, vil ein høg pris vere positivt. Korleis kan ein då påverke verdmarknadsprisen på ein måte som ikkje vert oppfatta som ulovleg konkurransevridning. Ja, då kan ein til dømes gjere slik som U.S. Grains Council. Dei arrangerer seminar i Kina som har som målsetjing å auke mjølkeproduksjonen der. På den måten vil kraftforbehovet auke og Kina sin eksport av t.d. mais vert redusert, noko som fører til ein høgre marknadspris. Det går an om du er stor og sterk nok. Les meir her

No er situasjonen i Noreg slik at vi kan legge ned heile landbruket og setje alle bønder på trygd utan at arbeidsløysa bli høgre enn ho var midt på 80-talet. Handterbart med andre ord. At ein vil skape tusenvis av gjeldsslavar og personlege tragediar er ei heilt anna sak. Men eg har til gode å verte overtydd om at dette vil hjelpe dei verkeleg fattige i verda. Dei som er avhengige av å kjøpe mat vil i alle høve ikkje ha fordel av høgre prisar.

Marknadsfundamentalistane hevdar at styresmaktene sin næringspolitikk skal avgrense seg til å skape det ein på engelsk kallar "even playing field". Men det hjelp ikkje med fin bane når ein ikkje får vere med å spele eller ikkje har råd til fotballsko.

PS I og med at mais er hovudråvare til bioetanol i USA, vil lagnaden til denne planten vere verd å fylgje med på. Du finn enormt mykje på nettet om dette. Les t.d. meir her

Bekk på videvanke og det multifunksjonelle landbruket

Han ser ikkje det minste skummel ut, med litt godvilje kan vi endåtil kalle han småsjarmerande. Men han renn ikkje der hen skal og kva hadde du sagt om han kom inn kjellardøra di ?

I tidlegare tider gjekk gamlekarane haustatida i utmarka med hakkegrev og rydda veiter og bekkefar for greiner, torver og lauv for å sikre at vatnet heldt seg der det skulle. Dei visste vel kva skade vatn på avvegar kunne utrette og dei var ikkje ukjende med skikkelege vassfløder den tida heller. Det galdt å vere føre var. I dag er det få som driv med slikt. Døgnet har ikkje meir enn 24 timar for ein bonde heller.

Framstegspartiet, som har ambisjonar om å overta kommunenorge frå hausten av, ser på bonden kun som "selvstendig næringsdrivende innenfor næringsmiddelbransjen" (sitat C.I. Hagen) og har som mål å oppheve konsesjons-, bo- og driveplikta. I Noreg har vi spreidd busetnad og mange vil merke konskvensane dersom denne utviklinga får halde fram. At NVE, stat og kommune skal overta desse usynlege oppgåvene held eg som lite sannsynleg. Men kven veit, her i heimkommunen har ein framstegspartipolitikar fremja forslag om å kjøpe inn kommunale geiter for å halde attgroinga i sjakk. I det gamle Sovjet vart slikt kalla "kolchos". Ein kan vel kalle det å vere løysingsorientert........

Hinkelvinkelvern, hovudliner og om å vere herre i eige hus

Kan hende vil 2006 gå over i historia som året då klimautfordringane vart ein del av det ein kan kalle fellesmedvitet i Noreg. Eit viktig spørmål vert då: Vil 2007 gå over i historia som året då klimautfordringane vart ein del av vårt felles dårlege samvit ?

Vi lever i eit av verda sine 28 fullstendige demokrati, vi har valt oss ei raudgrøn regjering og fått miljøvernminister frå miljøpartiet SV. Utgangspunktet for å ta tak i utfordringane burde vere gode. Men ein føresetnad for å handle er at ein er herre i eige hus. Eg har ei stygg kjensle av at det er her det vil butte. Og eg er ikkje einsam her. Som døme vil eg nytte leiaren frå Dagens Næringsliv 30. desember.

Regjeringens aktive eierskap

Det meste av 2006 gikk med til å vente på den varslede eierskapsmeldingen som skulle avsløre hva den rødgrønne næringspolitikken egentlig bestod av. Her skulle verktøykassen fylles, statsselskapene få avklart sine roller og ingenting legges ned eller selges. Trodde noen.

Etter gjentatte utsettelser pluss skifte av næringsminister, kom den etterlengtede meldingen 8. desember i år. Den la grunnlag for fortsatt dobbelkommunikasjon om oppgavene til del- og helstatlige selskaper, men det eneste konkrete i meldingen var et tak på ledernes lønninger. Med vanlig politisk presisjon valgte regjeringen og konsentrere seg om et av de minst betydningsfulle spørsmålene knyttet til statlig eierskap.

Næringsminister Dag Terje Andersens melding viser også sin totale mangel på betydning i det den ikke sa et eneste ord om. Nemlig Statoils oppkjøp av Hydros olje- og gassdivisjon. Bare ti dager etter at eierskapsmeldingen var lagt fram, ble oppkjøpet - som også omtales som funksjon - presentert.

Oppkjøpet dreier seg som forvaltningen av selskaper som er verdt nærmere seks milliarder kroner. Regjeringen, som er majoritetseier i begge selskapene, fikk ikke en gang gjennomslag for sitt ønske om å beholde Statoil-navnet.

Mens Andersen brukte over ett år på å vurdere hvordan staten skal utøve eiermakten, fikk han altså bare et par døgn på å vurdere en total omlegging av statens eierskap i oljesektoren. Det ble ikke tid til å utrede konsekvensene for teknologiutviklingen på Norsk sokkel, heller ikke konkurranse situasjonene for leverandørene, eller konsekvensene for myndighetenes oljepolitikk eller andre politikkområder. Dette oppkjøpet viser med all tydelighet hvor makten ligger. Den ligger i statsselskapene. Regjeringen tror den kan binde selskapene, men det er den som blir bundet av selskapene. Norsk oljepolitikk bør ikke styres av selskaper.

Eg vil ikkje bagatellisere verknadene av miljø- og vernepolitikken som miljøvernministeren fører, men for å ta tak i dei store utfordringane treng ein anna verkty enn kart, linjal og tekstmerkar. Det store spørsmålet er ikkje om ein skal verne 3, 4 eller 6% av barskogen. For det biologiske mangfaldet har t.d. klimautvikling, konsesjonslovgjeving, energi-, distrikts- og landbrukspolitikk vel så stor innverknad.