Tid for eple

-Set ein fram kaker, så et statsråden kaker.Set ein fram frukt, så et statsråden frukt, seier stabssjef og Jens Stoltenberg si høgre hand, Karl Erik Schjøtt-Pedersen til Dagens Næringsliv. Eit rådande politisk prinsipp ?

"The beauty of math" og dei fire rekneartene

Ein kan få til mykje med matematikk, men "å låne med nullen", som bestefar min kalla det, har ingen greidd enno. Dette skuldast ikkje at ingen har prøvd.

Neste kandidat ut som risikerer å gå i fella er Krf som har lagt fram "Klimapolitisk handlingsplan". Etter mi meining skal dei ha ros for ambisjonsnivået, men ein skal ha tunga beint i munnen for å kome heilskinna gjennom denne paddemarka*. Eg tillet meg å plukke ut nokre enkeltpunkt frå planen:

Krf vil

at CO2-nøytral oppvarming av bygninger skal brukes og at oljebasert oppvarming utfases innen 2015.

ha økt satsing på biobrensel til oppvarming.

at satsingen på biodrivstoff må trappes opp og det må innføres krav om tilgang
på biodrivstoff på bensinstasjoner.

stimulere anskaffelse og bruk av miljøvennlige biler gjennom avgiftssystemet.

gå inn for arealplanlegging som sikrer matjord for å legge til rette for ”kort-reist” mat og framtidig matvaresikkerhet.

Heile planen får du om du trykker Her

Kvar for seg kan nok desse forslaga ha mykje for seg, men når ein summerer alle punkta, vil ein sjå at ein kjem ut med raude tal. Årsaka til at dette ikkje går heilt i hop, er rett og slett at dei, til liks med dei fleste av oss, har overdrivne forventningar både til naturen si evne til å produsere biomasse og til vår evne til å utnytte biomassen. Vi innbiller oss at berre vi set forstavinga "bio" framfor eit eller anna, vil det automatisk løyse ut botnlause energikjelder.

Eit lite døme:

Ein reknar det som realistisk at ein kan ta ut så mykje som 40 TWh frå biomasse i Noreg. Dette representerer det totale energiinnhaldet i det fossile brennstoffet som i dag vert nytta til opp-varmingsformål. Men denne biomassen kan ikkje nyttast to gongar og dermed vert det ingenting att til å lage biodrivstoff av. Likevel, eg meiner at Krf bergar seg i land med denne setninga:

-En fremtidsrettet politikk forutsetter holdnings- og livsstilsendringer i vår del av verden.

De er berre så synd at dei gjennomgripande haldnings- og livsstilsendringane som må til er så fryktelig dårleg butikk på kort sikt.

I dag kunne ein lese fylgjande i avisene:

-NHO-direktør Finn Bergesen ble møtt med krav om økt kjøpekraft for alle fra LO-leder Roar Flåthen, da de møttes til det første forhandlingsmøtet torsdag formiddag.

Vi har med andre ord ein lang veg å gå.

*Ureint farvatn

Andre kjelder:

Enova

Framleis på same planet ?

Tenker eg denne gongen byrjar med eit lite sitat frå New York Times

WASHINGTON, 2.Mars 2007-I fylgje offisielle tenestemenn er president George W. Bush og Brasil i ferd med å sluttforhandle ein avtale som har som mål å fremje produksjon og bruk av etanol i Sør- og Mellom-Amerika.

Det er venta at avtalen vil føre til stor vekst i etanolindustrien i Brasil sidan dei der har utvikla teknologi og utstyr som kan eksporterast til andre land i regionen.

Avtalen er allereie utsett for skarp kritikk frå politikarar frå mais-produserande statar. Dei fryktar at auka import av billeg utanlandsk etanol vil slå beina under eigne produsentar.

~

Vel vitande om proteststormen som ville ha kome, er det ikkje venta at Bush-administrasjonen ein gong vil hinte om reduksjonar i tollen på importert etanol.

Sitat slutt. Les meir her: Trykk


Så reiser vi 12132 km, frå Washington til Nairobi i Kenya. Der har styret i FN sitt miljøprogram hatt møte. Eit lite sitat derifrå:


Den danske miljøvernministeren Connie Hedegaard er redd for at storskala-produksjon av biodrivstoff, som palmeolje-plantasjar i Papua New Guinea, vil skape alvolege miljøutfordringar for heile planeten. Desse viser seg først ved avskoging som fylgje av rydding av areal til plantasjar.

Eit auka fokus på produksjon av biodrivstoff i Asia og Latin Amerika har sett i gang ein "tropisk landbruksrevolusjon" med intens konkurranse om jord mellom dei som vil produsere mat og dei som vil produsere råvarer til biodrivstoff. Avskoginga har mellom anna ført til tap av biologisk mangfald og helseproblem grunna røyken frå alle skogbrannane.

Sitat slutt.Les meir her: Trykk

Når ein samstundes tek omsyn til at produksjon av etanol frå åkervekster er mellom dei minst effektive måtane å produsere biodrivstoff på og at "Riksrevisjonen" i USA, GAO, no erkjenner at toppen i verda sin oljeproduksjon truleg er nådd, får det heile eit uverkeleg preg.

Så har eg ei lita utfordring til deg. På nettet ligg det mange kart. Du kan finne kart som viser kvar verda sine fattige bur og du kan finne kart som viser kvar dei bur dei som svelt. Du kan t.d. prøve å Google "poverty map" og "hunger map". Om du har retteleg god tid, kan du prøve å finne kart som viser kvar på kloden klimaendringane vil gjere det vanskelegast å dyrke mat.

I denne situasjonen vert det hevda at marknadskreftene og total frihandel er mest eigna til å fjerne fattigdomen og svolten i verda. Eg for min del skjønar rett og slett ikkje at retten til å produsere mat til eiga befolkning er eit urimeleg ynskje. Eg kan nemleg ikkje sjå ein einaste grunn til at t.d. Cargill og dei tre andre store skulle velje å produsere mat til fattigfolk når dei heller kan produsere drivstoff til oss kjøpesterke.

Emergianalyse på vedaskogen

Hogg veden sjølv, så varmar han deg to gonger, heiter det i eit gammalt ordtak. Når du tenkjer på alle arbeidsoperasjonane som skal til, kan ein trygt seie at dei ikkje overdreiv, dei gamle. Først skal treet samle solenergi i fleire år og gjere denne om til tre. Så skal treet fellast (den mest morosame delen), kvistast, kappast i passande strangar, dragast i hop, kappast i kubbar, kløyvast, transporterast i hus og ”lødast i lad”. Målet er at så mykje som mogleg at den lagra solenergien kan omformast til varme i stova heime.

Det skulle ikkje vere så vanskeleg å innsjå at alle mellomledda ”stel” av lasset. I gamle dagar, då arbeidet vart utført med muskelkraft, kom energien til dette arbeidet frå sild, poteter, vassgraut og eventuellt litt høy og havre til hesten. Fornybar energi med andre ord. I vår tid er det bensin til motorsaga og diesel til traktoren som er innsatsfaktorane det vil seie ”ikkje fornybare energikjelder”. Veden min vil dermed kome dårlegare ut i ein emergianalyse (det er det det heiter) enn veden oldefar min fyrte med.

Alt dette skulle vere temmeleg enkelt å skjøne. Det eg derimot ikkje skjønar i det heile, er at det er stovereint å sjå fullstendig bort frå desse enkle sanningane når ein vel å satse store summar på å finne framtida sine energiberarar.

Sola er med få unntak; tidevatn og havstraumar, den einaste kjelda til fornybar energi, direkte og indirekte. (Kanskje er dette også litt upresist i og med at sola er ein diger fusjonsreaktor som forsyner oss med energi ved å slanke seg) Men når det gjeld presisjonivå er eg langt frå åleine med forbetringspotensiale i denne saka.

Vedhogst kan nyttast til å belyse fleire sider ved dette emnet. Kan hende vil eg kome attende til dette i eit seinare innlegg. Men først må eg få i hus veden min. Han taper seg nemleg litt for kvar regnbyge slik han ligg no.

Vil du lære meir om emergianalyse finn du meir om det her: Trykk her.

Om gjerdesitting og sorbus aucuparia

rogn, Sorbus aucuparia, tre av rosefamilien med glatt og blank bark, finnete blad og hvite blomster i store halvskjermer. Fruktene er røde bær med skarp smak, rike på C-vitamin.

Dette er dei leksikale opplysningane du får i Caplex og dermed skulle vel det viktigaste vere sagt om rognen.

Dei nemner ikkje at rognen har ein stygg tendens til å rotne på rot, innanfrå og at sjangsane dine for å vinne hovudgevinsten i lotto er større enn for å finne eit "perfekt" eksemplar. Dessutan
er han ein insektmagnet og er særleg om sommaren eit eldorado for "utøy"av alle slag.

Såleis deler rognen fleire av lyta sine med dei fleste av oss tobeinte.

Likevel har rognen etterkvart blitt favoritt-treet mitt. Han har eigenskapar som vi alle kunne ynskje oss meir av. Du kan knekke greiner, bøye han ned, ja velte heile treet. Likevel, neste vår kjem nye skot som strekkjer seg mot lyset. Sjølv om ting aldri blir perfekte, at resultatet sjeldan står i stil med forventningane, gjer han det beste ut frå føresetnadene og når hausten kjem, står han der, bugnande med raude rognebær. Jobben er gjordt.

Rognen er også ofte siste treet du ser på tur oppover når du skal på fjellet. Etter at tregrensa er passert og snaufjellet ligg framfor (eller ovanfor) deg, skjer det rett som det er at du kan kome framom ei rognebuske som har funne seg litt livd og klorar seg fast som best ho kan.

Gjerdesitting er ein fin hobby. Du har god oversikt frå gjerdet og der kan du sitje å fylgje med på livet. Du har høve til i ro og mak å vurdere kva som er verdt å satse på og let du vere å satse, kan du vere så kritisk og etterpåklok du vil utan at det kostar deg noko. I den augneblinken du hoppar ned frå gjerdet, utset du deg sjølv for fare for å mislukkast og å hamne i gapestokken. Det er prisen du betaler for å vere med på leiken.

Som samfunn står vi framfor tallause utfordringar. (Ikkje akkurat ei original utsegn). Vi kan alle lære noko av rognen. Men vi treng også gjerdesittarane. Vi treng nokon som kan alarmere når vi er i ferd med å satse alt på den haltaste hesten.

I fonnskogen (og elles)

The survival of the fittest is the ageless law of nature,
but the fittest are rarely the strong. The fittest are those
endowed with the qualifications for adaptation, the ability
to accept the inevitable and conform to the unavoidable,
to harmonize with existing or changing conditions.

Dave. E Smalley

Raske klimaendringar

25 grader og 5 dagar.

Eit haldepunkt for eigne meiningar

I Sverige kranglar dei for tida så busta fyk om bioetanol. Som kjent har broderfolket ein ambisjon om å gjere seg uavhengige av oljen, og det å erstatte bensin med etanol som drivstoff til bilparken er ei viktig brikke i satsinga. Det verka ei stund som om allt var fryd og gaman, men det var nok berre på overflata. No har skeptikarane våga seg ut på banen og eg let Torbjørn Rydberg, som eg presenterte i eit tidlegare innlegg her på bloggen, vere talsmann for dei:

-Att ersätta bensin med etanol är rena lurendrejeriet. Det går åt mer energi att framställa den än vad man får ut när man gör en bredare analys av allt bakomliggande arbete, menar lantbruksforskaren Torbjörn Rydberg.
- Den enda långsiktigt hållbara vägen blir att ställa om och i högre grad utnyttja sol, vind och vatten och utveckla samspelet med naturen. Inte som i dag genom att öka vår välfärd genom effektiviserade tömningsprocesser av naturen.
Heile artikkelen finn du her: Trykk

Det er klart at slikt ikkje vert ståande uimotsagt all den tid bioetanolen er omfatta av så mykje prestisje og økonomiske interesser. Og kritikarane får passet sitt påskrive så det held:

-Okunnighet är förståelig, allmänt och grötmyndigt tyckande är påfrestande, men påståenden och "tyckande" i den allmänna debatten om dessa komplexa och allvarliga systemfrågor med argument som gränsar till medveten desinformation är oförsvarligt i dessa viktiga sammanhang.
Heile artikkelen finn du her: Trykk

Så kven skal ein tru på ? Det er i alle fall ikkje studiepoenga som manglar på nokon av sidene i debatten. Tørre tal overtyder visst ingen. Kan hende må kjenslene mobiliserast og då kan det hende at ei lita forteljing kan vere til hjelp.


I Mexico bur der mykje folk, omlag 105 millionar. Desse er spreidde rundt i eit land som er seks gonger større enn Noreg. Til dagleg et ein gjennomsnitts mexicanar uhorvelege mengder tortillas, maislomper, gjerne 8-10 stykk. På 80-talet var landet sjølvforsynt med mais, men tidleg på 9o-talet underteikna Mexico NAFTA-avtalen, ein amerikansk frihandelsavtale. Allereie første året vart maisimporten frå USA tidobla samstundes som at 700000 mexicanarar reiste til USA på jakt etter arbeid og konkursraset blandt småbøndene starta. I løpet av dei første 10 åra med NAFTA gjekk 1,3 millionar av dei konkurs og du finn dei no i slummen i storbyane eller i lavstatusjobbar i USA. No 13 år etter NAFTA, har USA ei arbeidsinnvandring på 1 million i året frå Mexico og Mellom-Amerika.

I fjor gjekk det frå vondt til verre og no rår det opprørsliknande tilstandar i maisen sitt heimland. Tortillaen har vorte opp til 4 gonger dyrare på kort tid. Årsaka til elendet er at USA, som også skal verte meir uavhengig av olje har satsa stort på maisbasert bioetanol. Dette har ført til at maisprisane har stige dramatisk og ettersom bioetanolproduksjon er sterkt subsidiert, "tåler" denne industrien høge prisar. Eksporten er også redusert til eit lavmål grunna auka innanlandsk forbruk. No kan ein sjølvsagt spørje seg: Kvifor kan ikkje berre mexicanarane dyrke sin eigen mais no då ? Dette kan delvis forklarast med at eigarstrukturen i mexicansk landbruk har endra seg dramatisk siste åra og storbønder og multinasjonal agribusiness disponerer no ein stor del av jorda i landet. Det er ikkje sjølvsagt at dei vil dyrke kvit mais (folkemat) til sjølvberging når dei tener betre på å dyrke gul mais (eigna til kraftfor og etanolproduksjon).

For meir stoff om denne saka, kan dette vere ein fin stad å starte : Trykk

Eg vil påstå at vi kan lære eitt og anna av denne soga:

Dei som hevdar at storstilt satsing på biodrivstoff ikkje vil påverke matvaresituasjonen i verda, tek feil. For det har allereie skjedd. Matvarelagera i verda er allereie på eit lavmål og er framleis minkande.

Det er dei fattige som først vert råka av dette.

Frihandel, agribusiness og biodrivstoff har vist seg å vere ein kombinasjon som kan ha uheldige fylgjer. (Utilsikta vonar eg)

Matproduksjon er ikkje noko ein berre kan slå av og på over natta.

Så no kan du sjekke deg sjølv. Kven har du lyst til å tru på ? Eller, kven trur du du burde tru på? Det er her litt heimesnikra empiri kan vere til hjelp. Eg har i grunnen stor tru på han.

empiri (av gr.), det som bygger på erfaring; erfaringslære. — empiriker, forsker, vitenskapsmann som bygger på erfaringen. — empirisk, erfaringsmessig. — empiriske vitenskaper, vitenskaper som bygger på eksperiment og erfaring.

Elles vil eg anbefale at de les dagens innlegg på "Kveldssongen". Der i garden fokuserer dei på ei anna side av same sak. Ta sats og hopp. Trykk

http://www.restplass.globalisering.no (med ein gong)

Og stjernene vil lyse

Vi har fått litt å fundere over i veka som har gått. Rapporten frå FN sitt klimapanel, med vassmengdene i Djakarta som ei understreking av alvoret, ar alment kjent. At Matt Simmons, ein av nestorane på området, har gått ut og proklamert at Peak Oil er nådd og at oljeutvinninga no startar "sitt lagnadsbundne fall, og vil halde fram med det i all framtid", som det heiter på bloggen Kveldssong for hydrokarbonar ,er mindre kjent.Når ein kombinerer dessse to nyhenda, skal det lite til før tankane fer sine eigne vegar. Eg må vedgå at hunden, trafikken og omgjevnadene elles ikkje fekk all verda med merksemd på turen no i kveld. Men så fekk eg sjå Saudehornet bada i måneskin og det første som slo meg var merkeleg nok eit dikt av Herman Wildenvey. Kvar det har halde seg alle desse åra anar eg ikkje, det poppa berre opp. Analogiane er nok av det tvilsame slaget, men eit eller anna er der nok.

I Tanker

I haven vandrer en prestemann.
Han tenker alvorlig på Gud.
Da lister lett over gangens sand
en søt liten sommerens brud.

Og presten slår øynene opp og ser
at piken er såre skjønn.
"Barn,"sier presten,"se,presten ber,
og du forstyrrer hans bønn,"

"Jeg var på vei til min elskede, jeg,"
sier piken med senkte blikke.
"Jeg tenkte op ham, og jeg så deg ikke.
Og da er det underlig rart av deg,
som tenkte op Gud, - at du så meg.

Gulrot eller pisk ?

Så har endeleg FN sitt klimapanel lagt fram rapporten sin. Den største sensasjonen var vel at dei i det heile, etter dagevis med taktikkeri, språkleg flisespikkeri og diplomatisk tautrekking, kunne semjast om ein ordlyd. Når det gjeld den faglege essensen , burde ikkje han kome som noko sjokk for nokon som har hatt eit minstemål av interesse for å fylgje med i timen siste åra. Ein kan ha grunn til å føle seg undervurdert når fylgjande kan presenterast som nyhende:

-Dramatisk klimavarsel
Verdens klimaforskere blir stadig sikrere i sin sak

-Mer intense stormer og orkaner
FNs klimapanel varsler raskere global oppvarming, og fastslår at den er menneskeskapt

Eg kan ikkje skjøne anna enn at majoriteten av klimaforskarane i verda hadde funne innsatsen sin temmeleg meiningslaus dersom rapporten hadde vorte mindre ”sjokkerande”.

Men no er det altså fastslege, tida for handling er komen og jakta på milliardane skal starte. Det er skilnad på å vere smart og å vere klok og det å handle rett har sjeldan vore det mest lønsame på kort sikt. Det er i slike tider kloke styresmakter verkeleg må styre og bruke både pisk og gulrot. No har det seg diverre slik at der det er gulrøter, er der også snyltarar og det å skilje flotte presentasjonar og innpakning frå reelt innhald vert ei kjempeutfordring. Ein kan verte skremd når ein registrerer kva som kan presenterast som grønt og framtidsretta og kor ukritisk deler av pressa let seg bruke. At bakenden til Jon Arne Riise kan resultere i store oppslag i dei største avisene i landet, dei som likar å kalle seg den 4. statsmakta, skulle seie sitt om dei faglege prioriteringane.

Tankar som må kombinerast

Utanriksministeren vår har vore i Davos og fått håp om at WTO- forhandlingane snart skal kome i gang att. Det skulle innebere at kritikk og latterleggjering av norske bønder og norsk landbrukspolitikk snart går inn i ein ny glansperiode. Vi kjenner alle utsegn av typen.:

-Landbruk er ein luksus ingen rike land burde ta seg råd til å halde seg med.

-Eksport av landbruksprodukt er springbrettet fattige u-land har til å kome seg ut hengemyra. Det er umoralsk av rike land å subsidiere eigne bønder og på den måten stoppe den skjøre økonomiske veksten i den fattige delen av verda.

Eg vil ikkje bruke plass på å kommentere desse utsegnene her. Eg vil derimot dra fram to artiklar eg støtte på i nettutgåva av Dagens Næringsliv i dag som eigentleg skulle gjere kommentarar overflødige.

Endret klima krever nye planteslag

-Det må utvikles nye planteslag tilpasset et endret klima dersom en skal unngå hungersnød i fattige utviklingsland, mener et globalt nettverk av landbruksforskere.
Vi snakker om en enorm utfordring, om å hindre omfattende hungersnød i utviklingsland, sier Louis Verchot fra et forskningssenter i Kenya til BBC.
Problemet med å finne planteslag som kan tilpasses et endret klima er en av de viktigste utfordringene for landbruksforskere i det globale CGIAR-nettverket, som møtes til nettverkets årlige samling i Washington denne uka.
CGIAR er et nettverk av ledende forskningsinstitusjoner med oppgave å utvikle og forbedre landbruket i utviklingsland.

Heile artikkelen finn du her: Trykk



Dramatisk klimavarsel

-Verdens klimaforskere blir stadig sikrere i sin sak.

-Raskeste siden forrige istid

Klimaforhandlere og embetsmenn fra over hundre land skal finslipe formuleringene på møter i Paris denne uka. Men hovedkonklusjonene i forskernes rapport er allerede klar: Vi kan vente oss en temperaturøkning i dette hundreåret på mellom 2 og 4,5 grader, med rundt 3 grader som det mest sannsynlige. Det er en raskere temperaturøkning enn noen gang siden forrige istid for 11.000 år siden.

Både EU og Norge definerer en temperaturøkning på mer enn 2 grader som «farlig». En slik økning vil blant annet få store konsekvenser for mange arters muligheter til å overleve, den kan ramme jordbruk og tilgang på ferskvann for mange millioner mennesker og gi økt hyppighet av ekstremt vær, blant annet alvorlig tørke i Sør-Europa.


Heile artikkelen finn du her: Trykk

Dersom ikkje media kan vere edruelege nok til å ha dette som bakteppe når dei skal dekke eventuelle WTO-forhandlingar, har dei vore for lenge på festen.

Til å få hovudverk av

Eg trur at eg minst ein stad her på bloggen har skrive at ein bør kunne ha to tankar i hovudet på ein gong. No har eg endå ein gong erfart at dette ikkje er uproblematisk. Det finst tankar som rett og slett ikkje let seg kombinere og oppfører seg som hund og katt oppe hjernekassen.

Eg las eit par ting i går som er bakgrunnen for ufreden:

På oljekrisa.no fann eg ei lenke til ein artikkel skrive av Torbjørn Rydberg, forskingsleiar ved CUL (senter for berekraftig jordbruk) i Uppsala. Overskrifta var :

-Vi tar mer och mer från naturen och blir vi dermed rikare ?

Eg kjempa meg gjennom dei 6 sidene på vanskeleg svensk og skriftsorleik 8, ja.. 10 då for kjentfolk. Det var absolutt verd innsatsen.

Eg har plukka ut eit par brotstykke og etter fattig evne omsett det til enkel norsk:

Det vert meir og meir openberrt at allt heng i hop her på jorda. Kunnskap om og innsikt i dette vil i lengda vere avgjerande for velstanden og i siste instans, overlevinga vår.

Vi veit i dag at produksjonen er avgrensa både av ressurstilgang og naturen sin kapasitet til å handtere restprodukta. I og med at ein kvar framstillingsprosess krev ressursar, vil han også få konsekvensar på begge desse områda.. Opptørkande oljekjelder, minkande regnskogar, klimaendringar, forureina vatn, fertilitetsforstyrringar, algeoppblomstringar og liknande, er berre ulike symptom på same problematikk.

Du finn heile artikkelen her: Trykk (Last ned og lagre i tilfelle lenka skulle vert broten. Dette er berre for bra til at det skal forsvinne i det blå)

Eg angrar på det no, men eg var også innom aftenposten.no og der kunne eg lese:

- Estetikk er den nye moralen

Estetikk er blitt den nye moralen - vi dømmes ut fra vår dårlige smak, sier seniorkonsulent Marius Jensen i Opinion. Nå er det helt greit å gå på trygd - men det er ikke helt greit å se dårlig ut eller å ha det stygt hjemme.
Han viser til at både interiør og klær er blitt så billig at man ikke lenger har noen unnskyldning for å ha et utdatert hjem eller en haugete garderobe - stort sett alle kan bruke et par hundrelapper på IKEA eller HM og se helt bra ut og få det fint hjemme.
- Så kan du kanskje dømmes for å ha et IKEA-hjem - men ikke for at du har det stygt - for det ser jo bra ut, sier han.
Når alle kan og skal ha det fint hjemme, er det nå detaljene som avgjør - og som avslører deg.
- The Devil - eller din indentitet - is in the details.

Du finn heile artikkelen her:Trykk

Eg kjem ikkje til å legge mykje energi i å mekle mellom urokråkene i hausen. Dersom dei ikkje roar seg snart, vil eg sleppe ut den eine. Det vert ikkje noko vanskeleg val.

Pust inn

Det finns stunder då:

Dommedagsklokker får vere dommedagsklokker,

Klimakrise får vere klimakrise,

Peak oil får vere Peak oil,

og sauene får vente litt på frukosten.

Så kom han då, endeleg

Men jammen sat han langt inne i år, vinteren, som ein "spin-off" av ekstremveret lenger sør i Europa (eller er det omvendt ?) . Aldri så gale at det ikkje er godt for noko. Men slikt er lett for meg å seie, som sit midt i idyllen og ser på raudstrupa som kikar forundra på på meg frå ein tynn, frosen bjørkekvist med nysnø på.

Frå hjulet til iPhone

Temamessig er nok dette litt på sida av det du vanlegvis finn på denne bloggen, men eg har planar om å ro meg i land til slutt. Bakgrunnen for digresjonen er ei oppleving eg hadde rett før jul.

Dotter mi ynskte seg ny MP3-spelar i julegåve. Helst skulle det vere ein iPod med 8 Gb minne og spelaren skulle vere raud (kjøper du ein raud iPod, gir du samstundes nokre kroner til HIV-forskinga). Denne spelaren var ventande på marknaden med det første, så eg bestemte meg for å vente. Jula nærma seg med stormkast, (sitat: Arild Oppheim i Norgesglasset) men då eg var i ferd med å gi opp, var han der ein dag i rette fargen og eg slo til.

Før pakken var pakka opp på julaftan var iPoden død. Ikkje det at han ikkje fungerte (det hadde ikkje vore uvanleg det heller, etter det eg høyrer), men rykta ville ha det til at iPhone var rett rundt hjørnet og det vart annonsert at iPoden dermed var avlegs. Det var då det slo meg at her må det vere eit eller anna ramlande gale.

God musikk er tidlaus, musikken som vert nedlaste er ofte innspelt med 30-50 år gamle instrument, studioteknikarar leitar med lys og lykter etter eldgammalt innspelingsutstyr som dei betaler astronomiske summar for. Og så prøver dei å innbille oss at avspelingsutstyret er ubrukeleg etter ei veke...

Har du nokon gong fundert over kva det er som driv den teknologiske utviklinga ? Enkelte har hevda at latskap, eit ynskje om å gjere livet meir behageleg, er den grunnleggande drivkrafta. Dette har nok mykje føre seg, men er nok ikkje heilt dekkande.

Hjulet er truleg den viktigaste oppfinninga nokon gong. Det eldste hjulet ein kjenner til, er ca. 5500 år gamalt og vart laga av ein sumer der det no heiter Irak. Dette hjulet er eit resultat av utviklingsarbeid over fleire tusen år. Det heile byrja med at ein eller annan fann på at det var lettare å flytte tunge ting dersom ein rulla det på tømmerstokkar. Sidan balla det på seg, bokstavleg tala. Eg tek nok ikkje mykje feil når eg påstår at drivkrafta bak utviklinga av hjulet var eit ynskje om å redusere blodslitet. At stormenn utnytta ”teknologien” til å få bygd seg palass, forsvarsverk, tempel og store minnesmerke over seg sjølve, er ei anna side ved saka. Eg vil ikkje uttale meg for skråsikkert om kva som er årsak og verknad her.

Sidan den gong har utviklinga berre gått raskare og raskare og motiva bak kvar enkelt nyvinning har variert. Stundom har det vore rein galskap, av og til eit ynskje om verdsherredøme og ikkje reint sjeldan, ein kombinasjon av desse.

Her ei lita solskinshistore :
Hans Wildorf hadde for hundre år sidan ein draum om å lage eit kronometer som var så kompakt at det kunne nyttast som armbandsur. Ei umogleg kombinasjon den tida. Resultatet vart Rolexen, for mange det ultimate statussymbolet. Eig du ein Rolex Oyster til 100000 kroner, då er du ingen kvensomhelst. Men grunnlaget for statusen er og blir ein visjon, ein personleg ambisjon, fantastisk presisjon og kvalitet. Dette er eigenskapar som gjorde at Rolex overlevde den digitale revolusjonen. (Ein skal ikkje sjå heilt bort frå at eigarstrukturen hade sitt å seie. Rolex er ikkje eit AS og har ingen krav på seg til å vere bidragsytarar til utbyttefesten)

I store trekk var nok kapprustning og romkappløp lokomotiva for utviklinga i førre århundre, men mot slutten av hundreåret skjedde det eit eller anna. Så no sit eg her med min eigen konspirasjonsteori.

Vil du vite kvifor batteriet på den gamle MP3-spelaren din tilfeldigvis vart så dårleg då den nye modellen endeleg vart lansert? Her får du forklaringa.

Det store bondefangeriet

Vi omdefinerer "god kvalitet"og innfører omgrepet "rett kvalitet". Dette er ei omskriving for "det dårlegaste som er bra nok". Så seier vi at god kvalitet = rett kvalitet = ................ . På den måten kan vi produsere "skit" utan å kome i konflikt med kvalitetssikringsrutiner,ISO-sertifiseringar og CE-merking.

Vi sørger for å synkronisere marknadsføring, teknologisk utvikling og levetid på produkta. På den måten kan vi "avlive" eit produkt i god tid før reklamasjonane vert for plagsomme. Har marknadsføringsfolka gjordt jobben sin, vil forbrukaren oppfatte eit havari kun som eit godt påskot til å kjøpe seg det siste nye. Motivasjonen til å nytte seg av forbrukarrettane vert heller små.

Så kjem dei store spørsmåla. Kor lenge kan dette vare ? Er det mogleg å kombinere ein økonomi som baserer seg på ein slik tenkemåte med truverd i miljø- og energipolitikken ?

Kan det tenkast at vi må vi finne opp hjulet på nytt? Eller vil det hjelpe om vi som forbrukarar vert flinkare til å stå på krava? Ein mobiltelefon skal vare i 5 år. Ein MP3-spelar kjøpt på Europris for 29 kr skal vare i allefall 2 år.

I dag vil eg vere berre snill (nesten)

Vanlegvis hadde eg leita etter ein høg hest å klatre opp på no, men det har eg ikkje tenkt å gjere. Ein skal ikkje sjå bort frå at denne snillismen botnar i at Vegard Ulvang, Kjetil André Aamodt og Skjeldalbrørne er mellom dei største idrettsheltane mine, men ikkje berre det.

Bakgrunnen for dette innlegget er sjølvsagt oppstarten av ”Hvit Vinter”, vinteridrettane sin miljøkampanje. Dei presenterer seg sjølve på denne måten:

-Det finnes både globale og lokale grunner til å engasjere seg for klimaet på kloden.
Nå kan ikke hver enkelt av oss forhindre den globale oppvarminga, men hva vi gjør sammen har stor betydning. Vi som er initiativtakere til Hvit Vinter tror på den gode smitteeffekten. Hvis du kjøper en bil som kan fylle bioetanol, vil bekjente vurdere det samme. Spør stadig flere på bensinstasjonen om det kommer pumper for bioetanol, vil ønsket bli kjent.

Vi tror i litt større målestokk at det er viktig at Norge gjør mest mulig for å kutte klimagassutslippene på hjemmebane. Det dreier seg om den psykologiske effekten land i mellom.

Les meir her

No er det ikkje slik at bioetanol representerer noko endeleg løysing korkje når det gjeld utselepp eller energitilførsle. Det er først og fremst engasjementet til initiativtakarane som gjer meg så venleg innstilt. Dei fleste som har sett seg inn i problemstillingane, erkjenner at det å greie utfordringane som ligg franfor oss, krev mykje meir drastiske verkemiddel enn å bytte drivstoff til bilane våre. Vona mi er at engasjementet skal smitte og dermed skape motivasjon for dei gjennomgripande endringane som må kome .
For ikkje lenge sidan var avskaffing av fattigdomen i verda den store mediesaka. Dersom vi i 2005 verkeleg meinte noko med dei kvite armbanda med påskrifta ”Make poverty history”, må vi nytte ”Den Store Nye Syretesten” på alt som vert presentert som løysingar. Den går ut på at svaret må vere ja på fylgjande spørsmål: Hadde dette vore ei løysing dersom alle 6 milliardane på kloden hadde same forbruket som oss ?

Døme: Hadde 3 milliardar bilar på bioetanol representert eit framsteg ?

Eg vil likevel ynskje ”Hvit Vinter” lukke til og vonar dei får høve til arbeide uavhengig av organisasjonane som står bak ”Miljøstiftelsen Zero”. Ikkje alle av dei har eit like godt rykte .

Støttespelarane til Zero finn du ved å klikke her
Her har du litt om ein av dei, Exxon-Mobil

Pascal Lamy på turné

NHO har også i år samla det som står og går av norske næringslivstoppar og politikarar til sin årvisse konferanse. I år hadde dei m.a. invitert generalsekretær i WTO, Pascal Lamy. I førehandsomtalen i Dagens Næringliv kan vi lese:

-Generalsekretær i WTO, Pascal Lamy, kommer til å omtale Norge som en av verstingene blant proteksjonistene som hindrer den frie verdenshandelen. Mange i salen vil føle seg truffet.

Og dei fekk som bestilt. Pascal leverte varene. I referatet frå same avis kan vi m.a. lese:

-Landbruket vil lide. Norge er positive til 80% av endringene som foreslåes av WTO, anslo Lamy, men svært negative til alt som omhandler landbrukstoll og subsidier.
- Norge tilhører de ti landene som har høyere tollsatser og subsidier enn EU, og det er et rimelig høyt sammenligningsgrunnlag, sa Lamy og mottok nervøs latter fra salen.
- Norge må gi litt. WTO-runden som nå pågår vil helt sikkert føre til lavere tollsatser på landbruksvarer og lavere subsidier, og det vil påvirke dere, sier han.

Det er ikkje til å stikke under ein stol at norsk landbruk eksisterer i si noverande form avdi det er politisk vilja. Landbrukspolitikken er så komplisert at det har vore hevda at kun bondelagsleiaren og Vårherre har hatt oversikt, men at Vårherre gav seg ein gong tidleg på 70-talet. På den andre side ser eg ein tendens til at skråsikkerheita er proporsjonal med kunnskapsløysa og mangelen på evne eller vilje til å sjå på emnet i større samanheng.

Ein kan meine kva ein vil om tollsatsar og offentlege subsidiar, men det er trass alt eit system som er ope for innsyn. Alle opplysningar er tilgjengelege og einkvar kan gjere seg opp si eiga meining. Vi lever i eit demokrati og har såleis den landbrukspolitikken politikarane på stortinget vedtek.

USA er eit av landa som pressar mest på for å få Noreg til å redusere overføringane til landbruket. Der i garden er ikkje alt like gjennomsiktig som her. Eit døme:

Kina er i ferd med å stå fram som den verkelege økonomiske stormakta i verda og for å omskrive ein gamal "good saying", så vil verda gå den vegen Kina sparkar. Det gjeld altså å få Kina til å sparke rette vegen. For ein nasjon som produserer matvarer som skal omsetjast på verdsmarknaden, vil ein høg pris vere positivt. Korleis kan ein då påverke verdmarknadsprisen på ein måte som ikkje vert oppfatta som ulovleg konkurransevridning. Ja, då kan ein til dømes gjere slik som U.S. Grains Council. Dei arrangerer seminar i Kina som har som målsetjing å auke mjølkeproduksjonen der. På den måten vil kraftforbehovet auke og Kina sin eksport av t.d. mais vert redusert, noko som fører til ein høgre marknadspris. Det går an om du er stor og sterk nok. Les meir her

No er situasjonen i Noreg slik at vi kan legge ned heile landbruket og setje alle bønder på trygd utan at arbeidsløysa bli høgre enn ho var midt på 80-talet. Handterbart med andre ord. At ein vil skape tusenvis av gjeldsslavar og personlege tragediar er ei heilt anna sak. Men eg har til gode å verte overtydd om at dette vil hjelpe dei verkeleg fattige i verda. Dei som er avhengige av å kjøpe mat vil i alle høve ikkje ha fordel av høgre prisar.

Marknadsfundamentalistane hevdar at styresmaktene sin næringspolitikk skal avgrense seg til å skape det ein på engelsk kallar "even playing field". Men det hjelp ikkje med fin bane når ein ikkje får vere med å spele eller ikkje har råd til fotballsko.

PS I og med at mais er hovudråvare til bioetanol i USA, vil lagnaden til denne planten vere verd å fylgje med på. Du finn enormt mykje på nettet om dette. Les t.d. meir her

Bekk på videvanke og det multifunksjonelle landbruket

Han ser ikkje det minste skummel ut, med litt godvilje kan vi endåtil kalle han småsjarmerande. Men han renn ikkje der hen skal og kva hadde du sagt om han kom inn kjellardøra di ?

I tidlegare tider gjekk gamlekarane haustatida i utmarka med hakkegrev og rydda veiter og bekkefar for greiner, torver og lauv for å sikre at vatnet heldt seg der det skulle. Dei visste vel kva skade vatn på avvegar kunne utrette og dei var ikkje ukjende med skikkelege vassfløder den tida heller. Det galdt å vere føre var. I dag er det få som driv med slikt. Døgnet har ikkje meir enn 24 timar for ein bonde heller.

Framstegspartiet, som har ambisjonar om å overta kommunenorge frå hausten av, ser på bonden kun som "selvstendig næringsdrivende innenfor næringsmiddelbransjen" (sitat C.I. Hagen) og har som mål å oppheve konsesjons-, bo- og driveplikta. I Noreg har vi spreidd busetnad og mange vil merke konskvensane dersom denne utviklinga får halde fram. At NVE, stat og kommune skal overta desse usynlege oppgåvene held eg som lite sannsynleg. Men kven veit, her i heimkommunen har ein framstegspartipolitikar fremja forslag om å kjøpe inn kommunale geiter for å halde attgroinga i sjakk. I det gamle Sovjet vart slikt kalla "kolchos". Ein kan vel kalle det å vere løysingsorientert........

Hinkelvinkelvern, hovudliner og om å vere herre i eige hus

Kan hende vil 2006 gå over i historia som året då klimautfordringane vart ein del av det ein kan kalle fellesmedvitet i Noreg. Eit viktig spørmål vert då: Vil 2007 gå over i historia som året då klimautfordringane vart ein del av vårt felles dårlege samvit ?

Vi lever i eit av verda sine 28 fullstendige demokrati, vi har valt oss ei raudgrøn regjering og fått miljøvernminister frå miljøpartiet SV. Utgangspunktet for å ta tak i utfordringane burde vere gode. Men ein føresetnad for å handle er at ein er herre i eige hus. Eg har ei stygg kjensle av at det er her det vil butte. Og eg er ikkje einsam her. Som døme vil eg nytte leiaren frå Dagens Næringsliv 30. desember.

Regjeringens aktive eierskap

Det meste av 2006 gikk med til å vente på den varslede eierskapsmeldingen som skulle avsløre hva den rødgrønne næringspolitikken egentlig bestod av. Her skulle verktøykassen fylles, statsselskapene få avklart sine roller og ingenting legges ned eller selges. Trodde noen.

Etter gjentatte utsettelser pluss skifte av næringsminister, kom den etterlengtede meldingen 8. desember i år. Den la grunnlag for fortsatt dobbelkommunikasjon om oppgavene til del- og helstatlige selskaper, men det eneste konkrete i meldingen var et tak på ledernes lønninger. Med vanlig politisk presisjon valgte regjeringen og konsentrere seg om et av de minst betydningsfulle spørsmålene knyttet til statlig eierskap.

Næringsminister Dag Terje Andersens melding viser også sin totale mangel på betydning i det den ikke sa et eneste ord om. Nemlig Statoils oppkjøp av Hydros olje- og gassdivisjon. Bare ti dager etter at eierskapsmeldingen var lagt fram, ble oppkjøpet - som også omtales som funksjon - presentert.

Oppkjøpet dreier seg som forvaltningen av selskaper som er verdt nærmere seks milliarder kroner. Regjeringen, som er majoritetseier i begge selskapene, fikk ikke en gang gjennomslag for sitt ønske om å beholde Statoil-navnet.

Mens Andersen brukte over ett år på å vurdere hvordan staten skal utøve eiermakten, fikk han altså bare et par døgn på å vurdere en total omlegging av statens eierskap i oljesektoren. Det ble ikke tid til å utrede konsekvensene for teknologiutviklingen på Norsk sokkel, heller ikke konkurranse situasjonene for leverandørene, eller konsekvensene for myndighetenes oljepolitikk eller andre politikkområder. Dette oppkjøpet viser med all tydelighet hvor makten ligger. Den ligger i statsselskapene. Regjeringen tror den kan binde selskapene, men det er den som blir bundet av selskapene. Norsk oljepolitikk bør ikke styres av selskaper.

Eg vil ikkje bagatellisere verknadene av miljø- og vernepolitikken som miljøvernministeren fører, men for å ta tak i dei store utfordringane treng ein anna verkty enn kart, linjal og tekstmerkar. Det store spørsmålet er ikkje om ein skal verne 3, 4 eller 6% av barskogen. For det biologiske mangfaldet har t.d. klimautvikling, konsesjonslovgjeving, energi-, distrikts- og landbrukspolitikk vel så stor innverknad.